Hoe ver staat het met mvo in de Vlaamse zorgsector?
Een van de sectoren waarbij een gezonde toekomst centraal staat, is de zorgsector. Ziekenhuizen en thuiszorgcentra, maar zeker ook woonzorgcentra en rust- en verzorgingstehuizen, bekommeren zich over het welzijn van de mens.
Maar worden deze organisaties ook maatschappelijk verantwoord bestuurd in Vlaanderen? Een eerste kleinschalig onderzoek geeft de indruk dat mvo toch eerder ‘zorgen voor morgen’ zijn. Al lijkt bij sommige centra duurzaamheid dan weer zo zelfsprekend, dat ze er niet mee naar buiten komen.
Drie mvo-hordes die zorgorganisaties over moeten
Als we over de noordergrens kijken, zien we dat mvo ook daar moeilijk op de agenda komt. Daar blijken in essentie drie redenen voor te zijn:
- Het is niet duidelijk wie binnen de organisatie verantwoordelijk moet zijn voor duurzaamheid. De milieucoördinator, de facilitaire afdeling of de raad van bestuur?
- Een intern draagvlak opbouwen is moeilijk. Duurzaamheid wordt gezien als een financiële investering. Die investering is niet direct gerelateerd aan medische zorg en brengt ook geen onmiddellijk financieel resultaat op. Nochtans:
“De gedachte is dat wij als zorgsector eigenlijk dagelijks gevolgen zien, bijvoorbeeld van milieuschade, voedselallergie, antibiotica-resistentie: mensen met astma, COPD, kanker, TBC.” - Paul van der Wijk (Lid raad van bestuur van het Martini ziekenhuis)
- Duurzaamheid is geen prioriteit in de keuze van de patiënt voor een bepaalde zorginstelling.
“Mensgerichtheid staat bovenaan, er zijn geen stakeholders die het perspectief van de brede samenleving hier achter zetten. Het bedrijfsleven krijgt in tegenstelling tot de zorg veel meer tegengas van maatschappelijke organisaties en consumenten. Een patiënt kiest geen ziekenhuis op basis van duurzaamheidselementen.” - Adriaan van Engelen (directeur van Stimular)
Toch zijn deze drie hordes niet ondoenbaar. Dat bleek in 2011 toen een aantal Nederlandse zorginstellingen zich samen met enkele kennis- en ketenpartners beraadden over de toekomst van de zorg. Het leidde tot een ‘Manifest voor een gezonde toekomst van de zorgsector’. Inmiddels ondertekenden meer dan tachtig organisaties het manifest.
MVO-Expeditie Zorg
In 2015 vond voor de tweede keer een MVO-Expeditie voor Duurzame Zorg plaats in Nederland, een initiatief van MVO Nederland.
In het MVO Netwerk Zorg ontmoeten zorgorganisaties en bedrijven elkaar om kennis en inspiratie uit te wisselen. Zij werken samen aan een duurzame zorgsector die weet welke waarde hij brengt voor mens, milieu en maatschappij. De ambitie? Ervoor zorgen dat de zorg in Nederland een gezond, vernieuwend, circulair, inclusief systeem wordt waarin positieve gezondheid uitgangspunt is. Bijeenkomsten, innovatieprojecten en intensieve leerroutes moeten hiertoe leiden.
Groei zorgsector heeft een impact op het milieu
De zorgsector groeit ook in Vlaanderen jaarlijks en dat heeft gevolgen. Elke zorgorganisatie verbruikt (veel) water en energie en krijgt te maken met heel wat afvalmateriaal. Maar kan een besparing op water, energie en afval niet zorgen voor meer te investeren geld voor een betere zorg?
Deze verschillende besparingsmogelijkheden en duurzaamheidsinspanningen duiken hier en daar al op:
- duurzame inzetbaarheid van medewerkers, talentontwikkeling en leermogelijkheden
- aandacht voor diversiteit
- onderhoudsvriendelijk bouwen
- minder oppervlakte, korte looplijnen en kamers met meerdere functies
- raamsponningen waar geen tocht doorheen komt
- de warmte-koudeopslag in de kelder
- ondergrondse watertanks die hemelwater opgevangen voor doorspoelen toiletten
- verwarmen op snoeiafval
- thermisch comfort en lichtconditie
- afvalwater uit filter douchen en toiletten
- omgaan met medicijnresten in afvalwater en bouw
- inzetten op groen: bijenkorven, dakboerderij, moestuinbakken, vogelproject, …
- bestek, borden en bedpannen uit biologisch afbreekbare materialen
- voedsel niet meer voorverpakt (patiënten eten meer, herstellen sneller, minder voedselafval, goedkoper)
- koks houden rekening met hergebruik en maken afspraken me leveranciers
- afvalscheiding
- zorgzame bedrijfskleding.
Innovatie in de zorgsector
Slim bouwen, samenwerken (co-creatie), delen van bedrijfsmiddelen (asset sharing) en circulaire economie, en technologie duurzaam inzetten. Het zijn tal van mogelijkheden voor meer innovatie in de zorgsector. De kennis is er, net als de instrumenten. De weg naar een innovatieve zorg ligt open. Eerste interessante stappen zijn gezet, maar het eindpunt is zeker nog niet in zicht. Zoals dat gaat met innovatie.
Hoe ziet het duurzaam ziekenhuis van de toekomst eruit? Of het rust- en verzorgingstehuis? Wij vroegen het ons dus af. Daarom gingen we de afgelopen twee maanden op zoek naar relevant nieuws, inspirerende praktijkvoorbeelden, goede instrumenten en experten die we aan het woord lieten.
U vindt de oogst hieronder.
Gerelateerde verhalen
-
Een belangrijke voortrekker van verantwoord ondernemen in de zorgsector is Solidariteit voor het Gezin. Elke investering bekijken ze vanuit een mvo-perspectief. En het mag innovatief zijn. Zelfs experimenteel. Dat vertelde directeur Erwin Devriendt tijdens een interview voor MVO Vlaanderen.
-
Onlangs tekende het Openbaar Psychiatrisch Zorgcentrum Rekem en de Energy Service Company (ESCO) Cofely Services het eerste energieprestatiecontract in de openbare sector in Vlaanderen. Het Vlaams EnergieBedrijf (VEB) onderhandelde tot een gegarandeerde besparing van 30 procent op de energiefactuur van het zorgcentrum.
-
De Soepcarrousel, een Vlaams-Brabantse onderneming, verwerkt op een duurzame wijze groenten van de lokale bioboer die de veiling niet halen. Vaak zijn de groenten te krom, te kort, te lang, te dik, … Toch zijn ze perfect van smaak en ideaal om soep mee te maken.
Voor de verwerking doet bedenkster Sigrid Sypré beroep op organisaties uit de zorgsector, voor de logistiek op de sociale economie.
-
Steeds meer zorgorganisaties schakelen maatwerkbedrijven in. Toch is er nog een weg te gaan, vindt Francis Devisch, directeur van koepelorganisatie Groep Maatwerk. “Mvo betekent ook investeren in de tewerkstelling van mensen met een handicap. Die tewerkstellingsgraad is nog te laag.”
-
Op 1 januari 2016 opende een nieuwe call voor BlueHealth Antwerpen. Start-ups met ambitieuze technologische innovaties voor de gezondheidszorg kunnen een projectvoorstel indienen. De incubator voorziet ondersteuning, zowel op financieel als inhoudelijk vlak.
-
Het Universitair Ziekenhuis Leuven wilde de pijler gezondheid voor medewerkers binnen hun MVO-beleid extra kracht bijzetten. Meer sport en beweging kwam op de agenda, maar ook de ziekenhuiscatering mocht duurzamer.
Daartoe werkten ze de voorbije twee jaar samen met Vredeseilanden. Wat er nu op het bord ligt? Minder vlees, meer vegetarische gerechten, meer lokale en seizoensgebonden groenten en fruit, en duurzame vis.
-
"Facility managers (FM) zijn verantwoordelijk voor het grootste kapitaal van ondernemingen en (zorg)organisaties: het beheer van de gebouwen en de faciliteiten. Zij zorgen ervoor dat de medewerkers in een ideale omgeving kunnen werken om de kerntaken van de organisatie uit te voeren.
FM wordt te vaak aanzien als een operationele activiteit. Terwijl steeds duidelijker wordt dat FM strategische managers zijn die de visie en de lijnen uittekenen in samenspraak met de top van de organisatie."
Een column van Mieke Pieters, Sustainable Procurement Expert bij The Global Picture en auteur van "DUURZAAM FACILITY MANAGEMENT", uitgegeven bij Politeia, 2015.
-
Thuisverpleging Meerdael trok de voorbije weken veel aandacht. Hun keuze om op de markt te gaan als een coöperatieve vennootschap is dan ook best uniek in de zorgsector. Het betekende een flinke groei voor de groep zorgverleners, een met groeipijnen, maar bovenal met een duurzame toekomst.
-
Food in Mind, een onderzoeksorganisatie in foodservices, voerde een studie uit rond social catering. Ze wilden een duidelijk beeld krijgen over de actuele situatie op de foodservicemarkt in Belgiëen van de specifieke deelsegmenten zoals de zorgsector. Met de verkregen informatie schetsten ze een toekomstbeeld tot 2017.
-
De proeftuin CareVille Limburg richt zich op het versterken van de zorgmobiliteit om oudere personen langer kwaliteitsvol, veilig en betaalbaar thuis te laten wonen. Innovatie en co-creatie zijn nooit ver weg.
De proeftuin is niet alleen een testomgeving, maar is ook dé plaats om nieuwe innovatieve projectideeën te ontwikkelen die bijdragen aan de transitie naar een zorg met een duidelijk doel: maatschappelijke én economische valorisatie.
-
Vorig jaar interviewden we Kim Tjoa, oprichter van de Nederlandse deelmarktplaats FLOOW2.
Nu de zorgsector deze maanden centraal staat bij MVO Vlaanderen, leek het ons aangewezen om hem nog eens aan de mouw te trekken. Met FLOOW2 Healthcare verwelkomden ze namelijk Rijnstate als eerste ziekenhuis dat koos voor de deeleconomie.
-
Bij het Universitair Ziekenhuis Antwerpen (UZA) gaat duurzaamheid hand in hand met de terugverdientijd van investeringen. Elke aankoop gebeurt doordacht en met oog op een lang gebruik.
“We willen alle materialen niet alleen optimaal benutten, maar streven ook naar een lager energieverbruik en minder afval”, aldus Dirk De Man, Hoofd technische dienst bij het UZA.
-
Het Iris Ziekenhuis Zuid installeerde twee bijenkorven op haar campus Molière Longchamp in Brussel. Enerzijds als milieuproject, anderzijds als hulp bij de behandeling van patiënten van de psychiatrie en de neurologische revalidatie.
-
De Nederlandse natuurstichting 'Groen Cement' brengt het werkboek ‘Stap voor Stap naar Groene kinderopvang’ uit.
Dit instrument bevat praktische stappenplannen, veel tips en verwijzingen naar handige boeken en websites.
-
De Europese Unie zal haar plannen voor personenauto’s, en de strenge uitstootnormen die daar vanaf 2025 mee gepaard gaan, niet versoepelen.
-
Solikoop – een innovatief netwerk van sociale kruideniers uit Leuven – en Welcome To My Garden – een platform waarop eigenaars hun tuin gratis kunnen openstellen als kampeerplek voor trage reizigers – ontvingen de jury- en publiekprijs van Radicale Vernieuwers 2024.
Frank Toussaint -
Zorgtraiteur Claessens André heeft de Inclusieve Onderneming Award 2024 gewonnen. Met die tweejaarlijkse award beloont Sterpunt Inclusief Ondernemen bedrijven die inclusief ondernemen hoog in het vaandel dragen.
Jeroen Willems
