Hoe ver staat het met mvo in de Vlaamse zorgsector?

Een van de sectoren waarbij een gezonde toekomst centraal staat, is de zorgsector. Ziekenhuizen en thuiszorgcentra, maar zeker ook woonzorgcentra en rust- en verzorgingstehuizen, bekommeren zich over het welzijn van de mens.

Maar worden deze organisaties ook maatschappelijk verantwoord bestuurd in Vlaanderen? Een eerste kleinschalig onderzoek geeft de indruk dat mvo toch eerder ‘zorgen voor morgen’ zijn. Al lijkt bij sommige centra duurzaamheid dan weer zo zelfsprekend, dat ze er niet mee naar buiten komen.

Drie mvo-hordes die zorgorganisaties over moeten

Als we over de noordergrens kijken, zien we dat mvo ook daar moeilijk op de agenda komt. Daar blijken in essentie drie redenen voor te zijn:

  1. Het is niet duidelijk wie binnen de organisatie verantwoordelijk moet zijn voor duurzaamheid. De milieucoördinator, de facilitaire afdeling of de raad van bestuur?
     
  2. Een intern draagvlak opbouwen is moeilijk. Duurzaamheid wordt gezien als een financiële investering. Die investering is niet direct gerelateerd aan medische zorg en brengt ook geen onmiddellijk financieel resultaat op. Nochtans:

    “De gedachte is dat wij als zorgsector eigenlijk dagelijks gevolgen zien, bijvoorbeeld van milieuschade, voedselallergie, antibiotica-resistentie: mensen met astma, COPD, kanker, TBC.” - Paul van der Wijk (Lid raad van bestuur van het Martini ziekenhuis)
     
  3. Duurzaamheid is geen prioriteit in de keuze van de patiënt voor een bepaalde zorginstelling.

    “Mensgerichtheid staat bovenaan, er zijn geen stakeholders die het perspectief van de brede samenleving hier achter zetten. Het bedrijfsleven krijgt in tegenstelling tot de zorg veel meer tegengas van maatschappelijke organisaties en consumenten. Een patiënt kiest geen ziekenhuis op basis van duurzaamheidselementen.” - Adriaan van Engelen (directeur van Stimular)

Toch zijn deze drie hordes niet ondoenbaar. Dat bleek in 2011 toen een aantal Nederlandse zorginstellingen zich samen met enkele kennis- en ketenpartners beraadden over de toekomst van de zorg. Het leidde tot een ‘Manifest voor een gezonde toekomst van de zorgsector’. Inmiddels ondertekenden meer dan tachtig organisaties het manifest.

MVO-Expeditie Zorg

In 2015 vond voor de tweede keer een MVO-Expeditie voor Duurzame Zorg plaats in Nederland, een initiatief van MVO Nederland.

In het MVO Netwerk Zorg ontmoeten zorgorganisaties en bedrijven elkaar om kennis en inspiratie uit te wisselen. Zij werken samen aan een duurzame zorgsector die weet welke waarde hij brengt voor mens, milieu en maatschappij. De ambitie? Ervoor zorgen dat de zorg in Nederland een gezond, vernieuwend, circulair, inclusief systeem wordt waarin positieve gezondheid uitgangspunt is. Bijeenkomsten, innovatieprojecten en intensieve leerroutes moeten hiertoe leiden.

Groei zorgsector heeft een impact op het milieu

De zorgsector groeit ook in Vlaanderen jaarlijks en dat heeft gevolgen. Elke zorgorganisatie verbruikt (veel) water en energie en krijgt te maken met heel wat afvalmateriaal. Maar kan een besparing op water, energie en afval niet zorgen voor meer te investeren geld voor een betere zorg?

Deze verschillende besparingsmogelijkheden en duurzaamheidsinspanningen duiken hier en daar al op:

  • duurzame inzetbaarheid van medewerkers, talentontwikkeling en leermogelijkheden
  • aandacht voor diversiteit
  • onderhoudsvriendelijk bouwen
  • minder oppervlakte, korte looplijnen en kamers met meerdere functies
  • raamsponningen waar geen tocht doorheen komt
  • de warmte-koudeopslag in de kelder
  • ondergrondse watertanks die hemelwater opgevangen voor doorspoelen toiletten
  • verwarmen op snoeiafval
  • thermisch comfort en lichtconditie
  • afvalwater uit filter douchen en toiletten
  • omgaan met medicijnresten in afvalwater en bouw
  • inzetten op groen: bijenkorven, dakboerderij, moestuinbakken, vogelproject, …
  • bestek, borden en bedpannen uit biologisch afbreekbare materialen
  • voedsel niet meer voorverpakt (patiënten eten meer, herstellen sneller, minder voedselafval, goedkoper)
  • koks houden rekening met hergebruik en maken afspraken me leveranciers
  • afvalscheiding
  • zorgzame bedrijfskleding.

Innovatie in de zorgsector

Slim bouwen, samenwerken (co-creatie), delen van bedrijfsmiddelen (asset sharing) en circulaire economie, en technologie duurzaam inzetten. Het zijn tal van mogelijkheden voor meer innovatie in de zorgsector. De kennis is er, net als de instrumenten. De weg naar een innovatieve zorg ligt open. Eerste interessante stappen zijn gezet, maar het eindpunt is zeker nog niet in zicht. Zoals dat gaat met innovatie.

 

Hoe ziet het duurzaam ziekenhuis van de toekomst eruit? Of het rust- en verzorgingstehuis? Wij vroegen het ons dus af. Daarom gingen we de afgelopen twee maanden op zoek naar relevant nieuws, inspirerende praktijkvoorbeelden, goede instrumenten en experten die we aan het woord lieten.

U vindt de oogst hieronder.