Respecteert ‘eerlijke’ natuursteen de mensenrechten?

Problemen met kinderarbeid en schuldslavernij

Tussen droom en daad staan vaak wetten en praktische bezwaren. Dat kwam ook aan het licht bij een bedrijfsbezoek aan Beltrami. Bram Callewier deelde met MVO Vlaanderen welke initiatieven dit bedrijf in de laatste 10 jaar ondernam om arbeidsomstandigheden, en vooral kinderarbeid, in mijnen aan te pakken. Die mijnen liggen in China, Vietnam en India. China heeft zelf een bocht van 180° genomen en zet sinds kort in op duurzaamheid en het verbeteren van de arbeidsomstandigheden, o.a. door inspecties en sluitingen. In Vietnam speelt eerder een problematiek van dwangarbeid en schuldslavernij. Wanneer arbeiders een bedrag geleend hebben (om bijvoorbeeld medische ingrepen te laten uitvoeren) en dit niet kunnen terugbetalen, worden ze verplicht bij dit bedrijf te blijven werken. Problemen met kinderarbeid situeren zich vooral in India.

Het West-Vlaams bedrijf Beltrami is in Budhpura bezig met een hoopgevend project. Samen met de lokale ngo Manjari én de steun van Stop Kinderarbeid proberen ze ‘child labour free zones’ te installeren. Via huis-aan-huisbezoeken overtuigen ze ouders om hun kinderen naar school te sturen, helpen ze de gezinnen aan een ziekteverzekering en voorzien ze een alternatief inkomen zodat ze niet meer van de steenkapperij van hun kinderen afhankelijk zijn. Het project kent succes: uit een kritische review van Stop Kinderarbeid blijkt dat er dankzij het project al bijna 600 kinderen uit de kinderarbeid gehaald zijn. “Deze eerste resultaten zijn broos, er is dus nog veel werk aan de winkel”, aldus Bram Callewier. 

Transparantie in de waardeketen verhogen

Het is voor importeurs niet evident om zicht te krijgen op de werkomstandigheden rond de natuursteengroeves. Zij kopen bij een handelaar of verwerker met lokale contacten. Om die reden werken verschillende bedrijven in de sector samen met The Forest Trust (TFT). Dat is een non-profit organisatie die bedrijven ondersteunt in het ontwikkelen en leveren van duurzame producten, zoals bijvoorbeeld hardhout, maar ook natuursteen. TFT adviseert bedrijven op plantages, in bossen en fabrieken en doet duurzaamheidsaudits. TFT gebruikt deze duurzaamheidsinformatie om retailers te ondersteunen bij het aanbieden van een verantwoord assortiment.

ChainPoint faciliteert deze processen, o.a. ook voor TFT. Dat is een softwareplatform voor het beheren en delen van informatie over producten, processen en leveranciers – van grondstof tot eindproduct. Met deze software en bijhorende diensten helpt ChainPoint organisaties bij het verbeteren van kwaliteit en duurzaamheid, alsmede bij het reduceren van kosten en risico’s doorheen de hele levenscyclus.

TFT heeft een programma dat de situatie in de mijnen met een procesmatige aanpak beïnvloedt. Stap voor stap probeert men via audits de transparantie in de waardeketen in kaart te brengen, en via actieplannen ze ook te verbeteren. Op die manier wil men vooral de werksituatie van de lokale arbeiders verbeteren. Toch stelt men vast dat de herhaalde audits te weinig impact hebben. Bram Callewier is hierover duidelijk: “De audits van TFT kosten veel geld, zeker als je merkt dat er in de praktijk van de groeven te weinig bougeert.” 

Samenwerken is de boodschap

De situatie in de natuursteengroeven in die landen is het resultaat van een complex proces, waarbij heel wat actoren hun rol spelen. Kinderarbeid is in India bij wet verboden, maar de naleving en controle door de (lokale) overheden laat, in een aantal regio's, te wensen over. Tenslotte mag de rol van de betrokken nationale overheden en sociale partners ook niet onderschat worden. “Wij hebben de hulp van de overheid nodig om iets af te dwingen. Wij kunnen geen politieman spelen en zorgen dat in India de wet gerespecteerd wordt”, stelt de zaakvoerder van Beltrami. In de strijd tegen kinderarbeid stemt Bram Callewier zijn initiatieven ook af op de gedragscode tegen kinderarbeid, ontwikkeld door een Britse NGO die opkomt voor eerlijke handel, namelijk de Ethical Trading Initiative (ETI).

In Nederland begeleidt de Sociaal Economische Raad (SER) de opmaak van een convenant met de natuursteensector en alle stakeholders. Het opmaakproces wordt voorbereid aan de hand van pilootprojecten.  De SER neemt dat initiatief in het kader van het Nederlands beleid op het gebied van het internationaal maatschappelijk verantwoord ondernemen (IMVO). De ook door Nederland onderschreven OESO-richtlijnen voor multinationale ondernemingen en de principes van de VN inzake bedrijven en mensenrechten geven de normen waaraan het gedrag van bedrijven moet voldoen.

De Vlaamse overheid wil het aankoopbeleid (van o.a. eerlijke natuursteen) van de lokale besturen ondersteunen. Het centrale beleid wil het gebruik van het instrument van de overheidsopdrachten professionaliseren, zodat steden en gemeenten het kunnen inzetten om o.a. deze eerlijke natuursteen aan te kopen.

Gelet op de complexiteit van de problematiek van kinderarbeid heeft Febenat, de Benelux Federatie van de groothandelaars in natuursteen, het Fonds voor Eerlijke Natuursteen opgericht. Dat is een multi-stakeholder initiatief met Vlaamse en Nederlandse partners die aan een gezamenlijke aanpak rond eerlijke natuursteen werken. Er is overleg tussen vertegenwoordigers van bedrijven, sectororganisaties, overheden, vakbonden en ngo’s. Toon Huijps die door Febenat is aangesteld als coördinator van het Belgische initiatief Eerlijke Natuursteen: “Er zijn nog verschillen te overwinnen over de aanpak en de uitvoering, maar alle partijen zijn ervan overtuigd dat een gezamenlijke aanpak nodig is om de situatie in risicovolle productielanden stapsgewijs te verbeteren. En daar gaan we de komende maanden hard aan werken.” Kan het nationaal actieplan voor ondernemingen en mensenrechten daar een bruikbaar kader voor bieden? 

​Ontdek verder op deze site het dossier over 'Internationaal duurzaam ondernemen'.