Geknipt voor de toekomst

Het project 'Geknipt voor de toekomst' (2015 – 2016) was een samenwerking van milieuorganisatie Ecolife vzw, UBK/UCB vzw-asbl, UNIZO regio Vlaams-Brabant & Brussel en provincie Vlaams-Brabant, die ook financiële steun verleende. Ecolife begeleidde de kappers en scholen met een praktische aanpak en handige tools.

Waarom 'Geknipt voor de toekomst'?

Bijna iedereen maakt gebruik van dit eeuwenoude handwerk, met ook een belangrijke sociale functie. Het is dé plek voor een babbeltje. Echter, dit beroep heeft ook effecten op het milieu, de gezondheid en de portemonnee. Kosten voor zowel kapper, klant als samenleving.

Water- en energieverbruik, afval en producten vormen de belangrijkste uitdagingen. Zo wordt bij elke wasbeurt 18 liter water verbruikt en bij een kleuring 36 liter. Haardrogers, elektrische boilers en airco maken 80% van het energieverbruik uit. Dan is er de afvalberg van flacons, tubes, spuitbussen, verfresten, verpakkingen, aluminium en ook ons haar. Dit prachtige product kent, naast pruiken, vele andere toepassingen, o.a. als hulpmiddel bij waterzuivering (o.a. olierampen) of als grondstof voor organische meststof. Hier liggen in België nog vele kansen, ook economisch.

Verder is gezondheid een cruciaal thema in dit vak, met ook economische en milieukosten. Er is hoog beroepsuitval door gezondheidsproblemen (eczemen, allergieën, ergonomie) en er bestaat een verhoogd risico op kankers door contact met allerlei chemische stoffen. Behalve huidcontact en inademing door kapper én klant komen die stoffen ook via de afvoer of als afval in het milieu terecht.

Tijd dus voor kappers en de sector om Geknipt voor de toekomst te worden.

Dit project had tot doel kappers met eenvoudige tools te helpen bij milieuacties en samen met de Belgische kappersfederatie UBK/UCB vzw-asbl aan verdere bewustwording te werken. Al gauw bleek dat het over meer gaat dan kapsalons alleen. Ook actoren in de keten spelen een cruciale rol bij het verbeteren van de milieu- en gezondheidsimpacten, met zelfs nieuwe businesskansen.

Projectverantwoordelijke Ans Rossy van Ecolife, die de kappers in het salon begeleidde, ontdekte al veel goede praktijken, waar meestal nog niet over gecommuniceerd werd. Daarnaast kwamen ook noden aan het licht, zoals het ontbreken van goede informatie over milieuvriendelijke maatregelen. Dit vooral rond energie- en waterzuinige systemen en hoe kappers haarproducten, die het milieu en de gezondheid ontzien, kunnen onderscheiden. Hun goede tips zijn in de tools verwerkt. Met elke kapper werd bekeken welke verbeteracties hij/zij nog kon nemen. In het project zijn twee type tools ontwikkeld. Een communicatieconcept voor in het kapsalon en fiches met handige weetjes en praktische verbetertips. Deze zijn online bij UBK beschikbaar.

Communicatiematerialen voor in het salon

Het communicatieconcept Geknipt voor de toekomst, bestaande uit diverse stickers, is met het Leuvense bureau Make Lemonade ontwikkeld. Het concept verbindt kapper, medewerkers én klanten met elkaar. De kapper laat zien wat hij of zij aan milieu doet en kan daarover op een ontspannen manier met klanten babbelen. De kapper betrekt medewerkers en klanten actief bij het milieu. Ze kunnen zelf ook tips geven en krijgen geheugensteuntjes.

De vuistregel hierbij voor de kapper is: Doe wat je zegt en zeg wat je doet. Zo creëert de kapper een community én meer verbondenheid met zijn salon. Bovendien versterkt de kapper planet, people én profit – Geknipt voor de toekomst dus!

Enkele haarscherpe acties

Charlotte van Maison Couleur, die als goed voorbeeld van klimaatacties in het filmpje van de provincie Vlaams-Brabant voorkomt, en Danielle van Manga Hairstyling zijn al enige jaren bezig milieu doorheen alle activiteiten van het salon toe te passen.

Ze hebben elk een hele zoektocht afgelegd om producten te vinden, die de gezondheid en het milieu minder belasten. Ze merken dat steeds meer klanten met allergieën kampen en kritischer worden over de producten die een kapper gebruikt. Zij zien duidelijk een vraag naar gezondere producten. Charlotte werkt, als eerste kapster in Vlaanderen, aan een duurzaamheidsverslag over haar salon.

Danielle heeft haar salon met hergebruikte materialen ingericht en doet ook aan up-cycling. De mobiele toonbank is haar eigen ontwerp. Dat is ook één van haar leveranciers niet ontgaan. Die vroeg haar meteen of ze dat concept mogen gebruiken. Met duurzaamheid in het salon kan je dus ook trends zetten.

Manuel van salon Kapp.r huurt zijn locatie, dus investeren in energiezuinige investeringen is lastiger. Hij merkt, net als de andere piloten op, dat installateurs van salons nog lang niet altijd milieubewuste maatregelen voorstellen. Hij gaat nu, met hulp van een klant met wie hij over milieu praatte, Ledverlichting aanbrengen. Dat levert hem 50% besparing op. Wendy van Haarstudio Wendy geeft ook les aan kappers en vindt het belangrijk milieubewustzijn en zuinig omgaan met producten over te brengen. Haar credo naar stagiaires, zegt ze lachend, is: “Eén druppel shampoo is genoeg”. Zonder het te beseffen doet ze daarmee iets belangrijks. We onthouden een eenvoudige boodschap het best en zo helpt ze de leerlingen snel het goede te doen.

Ecolife gaf aan 40 leerlingen en leerkrachten van het KTA Liedekerke en Sint-Jozef Instituut de vorming Geknipt voor de toekomst. Via oefeningen en opdrachten maakten ze kennis met de uitdagingen. Een verhit debat over lippenstift en kleren kopen maakte duidelijk dat je wel degelijk duurzame aankoopkeuzes kunt maken. Ook hadden ze tips hoe je met duurzaamheid de klantenbinding kunt versterken – organiseer in de zomer een hippe buitensalon (energie besparen) en geef klanten die zich duurzaam verplaatsen een korting.  

Slimme tips voor nieuwe business

Marleen van Sizoo Haute-Coiffure, die bewust aankoopt en verspilling tegengaat, was gecharmeerd door de stickers en geheugensteuntjes voor de medewerkers in het salon. Maar in plaats van die buiten op de wasbak te plakken, zouden die juist in de wasbak moeten zitten. “Zo zie je de boodschap meteen als je aan het werk gaat”, zegt ze. Wellicht een idee voor een fabrikant van wasbakken om dat al in de wasbak zelf te verwerken.

Nico van Haitis Hairgarden zou graag zien dat het haar, wat nu bijna de helft van zijn afval uitmaakt (en dus ook een kost is), hergebruikt kan worden. Die logistiek en het maken van nieuwe producten is een kans voor sociale entrepreneurs of start-ups. Dat zou meteen een mooi duurzaamheidsverhaal worden waarmee je kunt uitpakken naar je klanten en de samenleving toe.

Vele Geknipt voor de toekomst-kansen

Het project heeft een hele dynamiek op gang gebracht, ook met andere actoren.

Zo heeft OVAM een speciale sorteerposter voor de kapperssector gemaakt. Dit naar voorbeeld van wat ze hebben gedaan voor ander kmo-sectoren, zoals bakkers en horeca.

De KUL en UBK gaan samenwerken inzake onderzoek rond afvalstromen en het potentieel voor hergebruik van bepaalde stromen, zoals haar en aluminium.

Het werd al duidelijk dat op veel vlakken nog goede data ontbreken. Er is ook onvoldoende zicht op welke energie- en watersystemen het beste zijn in kapsalons. Samenwerking met de installateurs voor meer duurzame alternatieven is wenselijk.

Tevens zijn er de milieu- en gezondheidsuitdagingen bij de haarproducten. Ook de consument speelt hier een rol. Interessant initiatief is de gratis cosmetica-app Tox Fox van BUND uit Duitsland. Een consument kan in de winkel meteen nagaan of een product hormoonverstorende stoffen bevat. Bij de productontwikkeling ligt veel potentieel voor circulaire economie. UBK gaat hierover in 2017 een internationaal congres organiseren.

Ans Rossy
Projectverantwoordelijke Ecolife vzw