Wasmachine te huur

De overstap naar duurzame energie is niet voor iedereen weggelegd. Daarom zette Samenlevingsopbouw West-Vlaanderen een project op met Bosch. “Mensen in de sociale sector zien de bedrijfswereld soms als de ‘vijand’, maar er zijn heel veel mogelijkheden om de krachten te bundelen.”

Stefan Goemaere (Samenlevingsopbouw West-Vlaanderen) is nu 22 jaar actief in de sociale sector. “Wij onderzoeken op welke drempels mensen stoten en of er een uitweg bestaat. Af en toe zijn er geen oplossingen, maar bedenken we ze. Belbussen, kringwinkels,… zijn mee gegroeid vanuit Samenlevingsopbouw.”

Energie-armoede

Als opbouwwerker in de regio-Westhoek komt Goemaere vaak bij mensen thuis. “Ik bezoek nu acht jaar gezinnen rond het thema energie-armoede. De naam zegt het zelf: heel wat mensen kunnen hun energiefactuur niet betalen. Dat kan komen door hun laag inkomen, de slechte woonkwaliteit en de dure elektriciteitsfactuur in Vlaanderen. Eén van de elementen die zowel oorzaak als gevolg kan zijn, is het gebruik van energieverslindende toestellen. En ik merkte dat mensen wel willen schakelen, maar ze hebben het geld niet om hun witgoed te verduurzamen.”

Die situatie zorgt voor een negatieve spiraal: “Een energieverslindende machine leidt tot meer verbruik, waardoor de factuur stijgt. Ik herinner me een gezin in collectieve schuldenregeling: zij hadden een koelkast waarvan de deur niet goed sloot. Ze konden ook geen nieuw toestel kopen, terwijl dat net budgettaire ruimte zou creëren!”

De Vlaamse overheid voorziet wel een energiescan, een premie voor renovatie… “Maar voor dit probleem bestond geen oplossing, terwijl het toch gaat om in totaal 135.000 gezinnen in Vlaanderen. Van daaruit is het project ‘Papillon’ ontstaan, waarbinnen men energievriendelijke toestellen kan huren aan een laag maandelijks tarief.”

Sociaal businessplan

‘Papillon’ was er mogelijk nooit geweest zonder een lezing aan de Koning Boudewijnstichting. “Die ging over de eindigheid van materialen en grondstoffen. De conclusie was dat bedrijven dienden na te denken over eigen beheer, los van verkoop. Ik bedacht toen dat je ook voor witgoed een product-dienstcombinatie zou kunnen uitwerken. Daarop schreef ik een conceptnota uit voor diezelfde Koning Boudewijnstichting en won ik een opleiding via Ashoka. Die heeft heel wat deuren geopend.”

Goemaere leerde een sociaal businessplan schrijven en ging praten met winkels. “Sommige lokale handelaars waren terughoudend - zij wilden geen mensen in armoede over de vloer. Maar in de bedrijfswereld bleek er heel veel openheid om zowel klimaat- als sociale problemen aan te pakken. Dat is geen ver-van-hun-bedshow. Mensen in de sociale sector zien de bedrijfswereld soms als de ‘vijand’, maar er is heel veel goodwill.

Ik ontdekte heel veel mogelijkheden om de krachten te bundelen.

Voor een eerste project bracht Ashoka Europa hem in contact met Schneider Electric. “De sociale reflex maakt echt deel uit van de missie van dat bedrijf. Zij dachten mee na over een business plan voor ons pilootproject, waarbij gezinnen dus een machine zouden kunnen huren. Zo besparen ze op de aankoopprijs, betalen ze een vaste huurprijs en daalt hun energiefactuur. Ook voor het milieu zijn er alleen maar pluspunten: het gebruik van energiezuinige toestellen leidt tot minder CO2-uitstoot!”

Bosch: van experiment naar project

Nadien volgden gesprekken met Bosch Nederland, want dat bedrijf had al een experiment had opgezet, o.m. met architect Thomas Rau. “In België maakten we het samen concreet. Ze namen het heel serieus: er zaten op termijn ook meer en meer mensen aan tafel”, lacht Goemaere. Ook Philips deed zijn duit in het zakje: “Zij raadden me aan het idee te patenteren. Dat opende opnieuw een heel nieuwe wereld rond ‘intellectueel eigendom’, via het VLAIO en Flanders DC.”

En zo ontpopte ‘Papillon’. “De naam is bedacht door Bosch. Het heeft een internationaal karakter - dat maakt het makkelijk voor anderstaligen. Verder verwijst het naar het butterfly-model dat zich in dit geval richt op zorg voor mensen, waarmee we contact zoeken en maken.”

Samen met Bruno Vermoesen, verantwoordelijke circulaire economie bij Bosch, tekende Samenlevingsopbouw een contract voor 100 toestellen voor tien jaar. “We hebben de machines geleverd van augustus 2018 tot februari 2019. Die mensen waren zeer blij dat er een oplossing was voor hun probleem. Er was heel snel mond-aan-mondreclame: we hebben zelfs 29 extra toestellen aangevraagd en gekregen.”

Het project krijgt ook navolging in de rest van Vlaanderen. “We rollen ‘Papillon’ in 2021 uit in elke Vlaamse provincie. Er ligt al een nieuw raamcontract voor 550 toestellen op tafel - OCMW’s kunnen daar dan op intekenen. Op die manier vervangen we de rol van de distributeur. Ik wil daar een sociaal franchisemodel rond opzetten”, aldus Goemaere.

Aan alles gedacht

Maar wat als het toestel het begeeft? “Dan kunnen mensen dat melden en komt er zo snel als mogelijk een technieker langs. Die herstelling zit mee inbegrepen in de huurprijs. Dat was voor mij een van de voorwaarden: mensen in armoede hebben schrik van onverwachte uitgaven, dus op die manier ontzorgen we hen”, stelt Goemaere.

Het is een win-winsituatie voor alle betrokkenen. “Als producent test je een verdienmodel uit, dat focust op service in plaats van verkoop. In dit geval blijft Bosch ook de eigenaar van de grondstoffen. Het organiseert als het ware een nieuwe ‘materialenstroom’ - na x aantal jaar kunnen nog heel wat onderdelen gerecycleerd worden. En op deze manier breiden ze ook hun doelgroep uit, want Bosch is een merk dat mensen in armoede niet uit zichzelf gaan kiezen.”

Het circulaire aspect verandert wel wat binnen het bedrijf. “Wij bestelden bijvoorbeeld een toestel, wat automatisch een factuur naar ons genereerde. Dat zorgde voor een update in hun informaticasysteem: nu factureren ze slechts 1/10, op het einde van elk jaar.”

Dankzij het project kwamen ook de verschillende binnendiensten met elkaar in aanraking. “Dat legt de basis voor een nieuw, commercieel model. Bosch kan dit op termijn opschalen en nu al berekenen wat ze daarvoor nodig hebben.

Je bent maar beter mee met de circulaire economie, want daar evolueren we naartoe.

Ook voor Samenlevingsopbouw is het een interessante testcase: “Wat als er een toestel verdwijnt? Of als mensen niet betalen? We hebben nog geen toestel moeten terugnemen, maar wat als dat wel moet? We willen daar geen deurwaarder voor inschakelen, want dat kost al snel enkele honderden euro’s. We hebben ons ingeschreven bij een lokaal risicofonds. Dat is een financiële buffer die je altijd nodig hebt - dat ligt niet aan onze doelgroep.”

Ook voor verwarming?

Zijn er nog plannen om dit project uit te breiden? “Er zijn al ideeën voor verwarmingsketels en -toestellen. Maar dan moeten we ook huisbazen mee aan boord krijgen. Dat is zeker niet onmogelijk. Op termijn zouden ook studentenhuizen of sociale huisvestingsmaatschappijen een doelgroep kunnen zijn. Dat leidt ons tot nog meer vragen: kunnen we een pakket ontwikkelen? Hoort het toestel bij de huur van de woning?... De mogelijkheden zijn eindeloos.”

Hier hoor en zie je Stefan Goemaere aan het woord bij Circulair Vlaanderen.
En vorig jaar won het project Papillon brons in de Belgium Business Awards for the Environment 2020.