Alle visserij is geen bakvis(serij)

Wat verbindt al dit zeeleven?

• Sliptong
• Paling
• Gamba zonder keurmerk
• Noordzee kabeljauw
• Gekweekte zeebaars zonder keurmerk
• Geelvintonijn, albacore en skipjack tonijn zonder keurmerk

Je laat ze in de winkel maar beter links liggen.

Volgens de VisWijzer van Good Fish gaat elk van deze vissen namelijk samen met grote duurzaamheidsproblemen. Jammer genoeg blijft het niet bij deze zes vissen: zo’n 35 vissoorten zijn volledig te vermijden, bij nog eens 55 hangt het ervan af hoe en waar ze werden gekweekt of gevangen. Gelukkig biedt de lijst ook mogelijke vervangers. Voor de geïnteresseerden: grotere zeetong, (gerookte) forel en gamba’s met ASC- of BIO-keurmerk, wijting, zeebaars met ASC-keurmerk en tonijn met het MSC-keurmerk.

Vissen naast het net

In zowat elke sector gaat er steeds meer aandacht naar duurzaamheid en de visserij is op dat vlak geen uitzondering. Het goede nieuws is dat de visserij wel degelijk duurzaam kan zijn – maar daar is wel een goed beheer voor nodig. Binnen de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (SDG) focust doelstelling 14 op ‘Leven in het water’. De Marine Stewardship Council creëerde drie principes die vissers kunnen volgen om naar deze doelstelling toe te werken:

1. Duurzame visbestanden: de visbestanden productief en gezond houden door overbevissing te voorkomen.
2. Impact op het overige zeeleven minimaliseren: de visserij moet zorgvuldig werken, zodat het andere zeeleven én de betrokken ecosystemen gezond blijven.
3. Effectief visserijbeheer: MSC gecertificeerde visserijen moeten zich aan de wetgeving houden. Hierop wordt strikt toegezien. Ook moeten ze zich kunnen aanpassen aan veranderende milieuomstandigheden die de omvang van het visbestand beïnvloeden.

Bij elk van die principes wordt er vandaag nogal eens naast het net gevist – soms al wat letterlijker dan anders, want volgens cijfers van het WWF sterven elk jaar miljoenen dieren per jaar als bijvangst. Nochtans zullen we vis nodig hebben om de groeiende wereldbevolking te voeden – de consumptie is de voorbije 50 jaar bijvoorbeeld verdubbeld, en drie miljard mensen zijn afhankelijk van de visserij.

Maar ook bij het laatste punt loopt het niet altijd even vlot: door de opwarming van het zeewater zijn er zowel verschuivende als verdwijnende visbestanden. In het noordelijke deel van de Atlantische Oceaan is nu al sprake van een hittegolf, die werd versterkt door het El Niño-seizoen dat in juni 2023 begon, en sinds april geleidelijk aan lijkt af te zwakken.

Radar op scherp

In België wordt er al ruim een decennium hard gewerkt aan een tool om de duurzaamheid duidelijker in kaart te brengen. Op 30 augustus 2011 tekenden de Vlaamse overheid, de Rederscentrale, Natuurpunt en het Instituut voor Landbouw-, Visserij- en Voedingsonderzoek (ILVO) een convenant met de ambitie om een duurzame Belgische visserij te realiseren.

Daarbij stelden ze drie hoofddoelstellingen voorop:

• De transitie naar een duurzame visserij
• De duurzaamheidskenmerken van de vissersvloot moeten herkend en erkend worden (meetbare resultaten)
• De betrokken partijen treden naar buiten met de geleverde inspanningen.

Om die doelstellingen realiteit te maken, werd VALDUVIS gecreëerd – de tool Valorisatie van Duurzaam Gevangen Vis, zou de sociale, economische en ecologische duurzaamheid van de Belgische visserij bepalen en op een toegankelijke manier visualiseren. Het kan dus zowel worden ingezet als leerinstrument voor vissers en als monitoringstool voor beleid en onderzoek. Op termijn moet de tool ook de markt kan informeren over duurzaamheid en verduurzaming.

Daarvoor worden 11 indicatoren bijgehouden, verdeeld over de drie pijlers van het project. De eerste zoomt in op de ecologie:

1. Visbestand: hoe gezond is het visbestand?
2. Seizoen: werd er gevist tijdens het paaiseizoen van de vis?
3. Bodemimpact: welk volume sediment wordt verplaatst tijdens het vissen?
4. Brandstofverbruik: hoeveel brandstof wordt er verbruikt per zeereis, als indicator van de brandstofefficiëntie?
5. Inspanningen duurzame visserij: welke extra aanpassingen voert de reder uit om de activiteit ecologisch te verduurzamen?

Daarnaast zetten drie indicatoren in op het sociale aspect:

1. Veiligheid en gezondheid: welke veiligheids- en gezondheidsmaatregelen past de rederij toe op een vaartuig?
2. Dierenwelzijn: hoe evolueert het dierenwelzijn tijdens het vangstproces (vangst, verblijf op het dek, ‘stunnen’ en slachten)?
3. Verloning: wat is het gemiddeld loon per bemanningslid?

Ten slotte worden er ook drie economische indicatoren meegenomen:

1. Rentabiliteit totaal vermogen: hoeveel waarde creëert een rederij met het geïnvesteerde kapitaal?
2. Visserij-inspanning: hoeveel waarde wordt er gecreëerd per ingezette visserij-inspanning (vangstcapaciteit en -activiteit)?
3. Financiële stabiliteit: hoe groot is de kans op succes of faling van de onderneming?

Voor elk van die indicatoren wordt een score toegekend tussen 0 en 100. Via het online platform van Valduvis kan elke reder de persoonlijke scores raadplegen. Diezelfde informatie stroomt ook door naar kopers op de veiling, de handel en de consument. Zo kunnen zij meer inzicht krijgen in hoe duurzaam de vis die ze kopen eigenlijk is.

(En wil je onmiddellijk ontdekken hoe het met jouw favoriete visgerecht is gesteld, dan kan je dat opzoeken via de VisWijzer!)