Zorg- en duurzaamheid in de landbouw

Bioboerderij De Zaaier is sinds 2007 erkend als zorgboerderij: jongeren die op school in een time-out project zitten of vanuit de psychiatrie of een gehandicapteninstelling komen, staan als ‘zorggast’ enkele dagen per week mee op het veld.

Door mee te werken op de boerderij, krijgen ze de kans om te leren omgaan met hun problemen. De ‘zorggasten’ werken samen met een zorgbegeleider mee op de boerderij en leren inspelen op hun sterktes. De zorgboerderij vormt zo een ‘gezonde voedingsbodem’ voor deze jongeren.

Landbouwgrond

Ook letterlijk is De Zaaier heel erg begaan met die gezonde voedingsbodem: ze kozen er bewust voor om geen kunstmest meer te gebruiken. Op vijf jaar tijd kon de landbouwgrond zich zo helemaal herstellen, waardoor de bodem verhoudingsgewijs meer organisch materiaal bevat en veel meer water vasthoudt dan een bodem vol kunstmeststoffen. Zo veel water, dat de gewassen al 23 jaar geen extra water meer hebben gekregen.

Dergelijke projecten zijn broodnodig, want zo’n 40% van alle grond ter wereld is gedegradeerd, met de productie van voedsel als een van de grootste boosdoeners. Aan de basis van de huidige landbouw liggen vaak nog erg intensieve technieken die gebruik maken van grote hoeveelheden kunstmest waarvan een deel wordt verspild, met een grote uitstoot van broeikasgassen als gevolg. De degradatie van de grond zorgt er bovendien voor dat het steeds moeilijker wordt om voedsel te kweken op deze bodems, en veroorzaakt ook een groot verlies aan plant- en diersoorten.

Nochtans kan landbouwgrond een actieve tool zijn in de strijd tegen de klimaatopwarming, want een gezonde bodem kan heel wat koolstof opslaan. Als we op ongeveer de helft van alle landbouwgrond ter wereld betere landbouwtechnieken zouden gebruiken, kan die 1% meer koolstof opslaan. Dat komt overeen met 31 gigaton CO2 per jaar. Ter vergelijking: om de klimaatopwarming onder 1,5°C te houden, mikken wetenschappers momenteel op een jaarlijkse wereldwijde emissiereductie van 32 gigaton per jaar.

Landbouwtechnieken

Het kernidee is  waar mogelijk iets kleiner te denken. Veehouders kunnen hun bodem bijvoorbeeld verbeteren door meer inheemse grassen te verbouwen. Akkerbouwers zouden dan weer met directe boringen kunnen werken, waardoor ze niet hoeven te ploegen. En door hun individuele velden opnieuw af te bakenen met hagen, verhinderen landbouwers de erosie van de bovengrond en zorgen ze ervoor dat de afspoeling van schadelijke stoffen naar rivieren wordt tegengehouden. Bovendien zijn heggen ook uitstekend voor de biodiversiteit, en hebben ze grote ondergrondse netwerken van schimmels en microben die nog meer koolstof kunnen vastleggen.

Het belang van een toekomstgericht bodembeleid wordt ook in Europa steeds duidelijker. Zo werkt de Europese Commissie aan de eerste Europese bodemwet, die als doel heeft om tegen 2050 de bodemkwaliteit te herstellen. In Vlaanderen werkt de Openbare Afvalstoffenmaatschappij (OVAM) dan weer aan een update van het bodemdecreet die dieper ingaat op de diverse functies en voordelen van een gezonde bodem.