Ga voor échte korte keten

Coördinator Sofie Vanthournout brengt het verhaal van Voedselteams met veel passie. “We zijn een pionier op vlak van korte keten. We verbinden boeren en burgers die samen kiezen voor een duurzaam voedselsysteem, van zaadje tot bord. Die samenwerking maakt ons uniek. De boeren moeten enerzijds hun verantwoordelijkheid nemen en op zoek zijn naar duurzame verbetering, maar anderzijds moeten burgers hen daarbij helpen.”

Hoe gaat dat in zijn werk?

We laten het gangbare systeem links liggen en brengen burgers en boeren in contact. Zij bieden kwaliteit en een lage milieu-impact aan, en mensen hebben daar oren naar.

Kan elk landbouwbedrijf zich aansluiten?

Als je onze missie onderschrijft, absoluut. We vragen onze boeren ook geen bio-certificaat of lastenboek, want dat vraagt heel veel van een kleinschalig bedrijf. Sowieso is er een controlemechanisme: het participatief garantiesysteem, de samenwerking tussen boer en klant. We zijn de enige in België die daar actief mee aan de slag gaan.

Wat houdt dat precies in?

We kijken in dialoog naar wat het bedrijf te bieden heeft aan de klanten. Daar is ook een bedrijfsbezoek aan gekoppeld. We betrekken al onze producenten zodat ze elkaar ook inspireren. Boeren kiezen zelf hoe ze hun producten telen, op een milieuvriendelijke manier, en krijgen een faire prijs én erkenning in de plaats.

Die prijzen staan vandaag de dag wel onder hoge druk. In hoeverre gaan klanten daarin mee?

Door een direct contact en open communicatie begrijpen burgers de situatie van de boeren. Ze luisteren naar elkaar. Onze boeren duiden waarom dit of dat gewas zoveel kost en zijn daar heel transparant in. Maar er is inderdaad een gebrek aan bewustzijn over de prijs van voedsel. We zijn niet duur in vergelijking tot Bio-Planet, maar wel in vergelijking tot Aldi. En er staat wel een prentje van een boer in de supermarkt, maar er is helaas geen garantie op een eerlijk inkomen. Sommigen worden ook echt onder druk gezet.

Er is een gebrek aan bewustzijn over de prijs van voedsel.

Hoeveel is de klant bereid om bij te dragen?

Dat is een dubbel verhaal: er zijn heel wat mensen begaan met het lot van de boeren en zoals gezegd bevordert het direct contact de goodwill. Maar het aandeel van de voedselkost in het gezinsbudget is fors gedaald. In tegenstelling tot vroeger besteedt men liever geen groot stuk van het beschikbare budget aan eten.

En dat terwijl er meer dan ooit influencers zich opwerpen als foodies?

Ja, eigenlijk is dat een gevolg van de EU-landbouwsubsidies. Die hadden als doel betaalbaar voedsel voor iedereen, en dat is een fantastisch streefdoel, maar helaas is er veel collateral damage. De prijzen zijn gedaald, maar het systeem zorgt ervoor dat we andere productielanden schade toebrengen en onze eigen boeren niet kunnen rondkomen. Bovendien gaat die overheidssteun alleen naar het gangbare landbouwsysteem. Die brengt schade toe op andere vlakken.

Wat is het grote verschil tussen een boer die verbonden is aan Voedselteams en een doorsnee landbouwbedrijf?

Alles wordt op een duurzame wijze geproduceerd, in harmonie met de vier seizoenen. Onze boeren behouden ook het recht op autonome keuzes: ze kiezen welke gewassen ze telen, dus experimenteren meer. Als een van onze boeren kikkererwten wil telen, kan dat bij ons.

Terwijl: bij de groenten- en fruitveilingen heb je een garantie van productie nodig. Dan ben je niet zeker van de correcte verwerking, heb je ook geen garantie op een afzetmarkt of een goede prijs. De veilingen zijn goed op grote schaal en daarvoor bijzonder efficiënt, maar wij kunnen sneller schakelen.

Jullie hadden ook wekelijkse groentepakketten, lang vooraleer er sprake was van ‘Hello Fresh’.

Dat was ons uithangbord, maar die pakketten worden minder populair. Er is de laatste tijd een verschuiving naar à la carte-groenten bestellen. De meeste boerderijen bieden ook duurzaam vlees, zuivelproducten, zuurdesembrood,… aan. Daarnaast zetten we in op vleesvervangers, peulvruchten, producten van de Wereldwinkel,.... Er is zelfs duurzame vis, van PintaFish.
 
Maar nu je toch over ‘Hello Fresh’ begint: dat bedrijf zet zich in de markt als een duurzaam alternatief, maar is geen korte keten. Hetzelfde geldt voor huis-aan-huisleveringen. Klanten zijn verwend geworden en zulke consumenten kunnen wij als Voedselteams niet bedienen.

Wij vragen iets van de klant: geduld, flexibiliteit, soms een centje extra. En mensen maken helaas niet de keuze om in voedsel te investeren. We hebben al wat korte keteninitiatieven zien failliet gaan en ook CSA (Community Supported Agriculture, red.) heeft het moeilijk. Je kan niet volgen als je geen directe service kan bieden.

Is dat ook geen gevolg van de inflatie?

Deels. We vernemen inderdaad van producenten dat hun winstmarge gewoon verdwijnt als sneeuw voor de zon. Een bedrijf dat enorm goed draaide, met dezelfde afzet als vorig jaar, is op dit moment niet rendabel. Maar het is het hele systeem dat op de schop moet. De grote schaal heeft geen toekomst: kijk naar wat er gebeurt als er geen graan uit Oekraïne komt, of er een schip vast zit in het Suez-kanaal. Het kleinste scharniertje dat hapert, brengt de hele machine in gevaar.

Het hele systeem moet op de schop. De grote schaal heeft geen toekomst.

Wat wij doen, is een andere constructie. Onze teams staan in parallel, niet in serie. Op lange termijn brengt dat op. Bij de vorige droogte hadden onze boeren al geïnvesteerd. Ook deze zomer hebben ze er minder last van gehad dan gangbare boeren.

We hebben een duurzaam systeem, dat zorgt voor socio-economische stabiliteit. Daarom hopen we dat dit maar een tijdelijke dip is. Wij blijven investeren: er is een nieuwe webwinkel, een nieuw distributiesysteem in Vlaams-Brabant,… We hebben ook iemand extra aangenomen om voor meer visibiliteit te zorgen.

Wat moet er dan in het oog springen?

We moeten ons verhaal blijven brengen en de impact ervan in beeld brengen, zodat burgers nadenken over wat hun winkelmandje doet met onze planeet. Maar wij zijn heel anders dan een winkel of commerciële organisatie… Marketing is niet zomaar toepasbaar op ons. Onze vrijwilligers zijn er ook niet bijgekomen om het gezicht te worden van Voedselteams: die willen gewoon helpen en de korte keten bevorderen. We zetten daarom in op onze sterkte: tevreden en overtuigde gebruikers en mond-aan-mondreclame stimuleren.

Wat wil je dan dat er gezegd wordt?

Eigenlijk willen we dat mensen investeren in voedsel, een investering die ten goede komt aan de maatschappij. De overheid doet wel moeite om het systeem hier en daar bij te passen, maar dat is te veel gemorrel in de marge. Wij willen het systeem terug opbouwen vanaf nul: we moeten weer de baas worden over ons voedsel.

En daarom moeten we gaan voor échte korte keten.