Crowdfunding: “Innovatieve financieringsvorm met maatschappelijke troeven, maar België hinkt achterop”

Dat crowdfunding aan belang wint, illustreren volgende cijfers: in 2012 werd er wereldwijd 2 miljard euro opgehaald op 800 verschillende platforms, een quasi verdubbeling ten opzichte van 2011. Massolution, een consulting bedrijf dat zich toelegt op crowdfunding, verwacht dat in 2013 de kaap van 4 miljard wordt gerond. Booming business, en dus hoog tijd om dit fenomeen wat te duiden.

Van alle tijden

In zekere zin is crowdfunding geen nieuw gegeven. Neem het historische vrijheidsbeeld in New York, dat door financiële perikelen aanvankelijk niet geplaatst kon worden. Na een oproep in de krant deden 100.000 New Yorkers een duit in het zakje en kon de sokkel worden aangekocht. Of denk aan uw lokale chiro die met taarten op uw trottoir staat om haar zomerkamp te sponsoren.

Fondsenwerving is dus van alle tijden. Wat nieuw is, is de manier waarop organisaties of individuen een beroep doen op anderen (de crowd) om een project te financieren.

Crowdfunders plaatsen hun projecten op een wervend internetplatform waar ze met woord en beeld hun goede ideeën aanprijzen. De massa kan vervolgens online dit project steunen met vaak kleine bijdrages, waarbij het enthousiasme via sociale media pijlsnel wordt gedeeld. Dankzij die buzz kan een succesvol project in een mum van tijd de nodige financiering bekomen.

Goede doel tot zakelijk

Crowdfunding komt voor in verschillende maten en gewichten. Zogenaamde gift-based platformen staan aan de wieg van de ‘crowdfunding boom’ en vormen nog steeds de belangrijkste categorie. Bij Kickstarter kan je zeer uiteenlopende projecten in de creatieve industrie (muziek, theater, film, games,..) met een gift steunen, waarbij je soms een niet-financieel voordeel ontvangt, zoals een digitale kopie van een muziekalbum.

Crowdfunding voor goede doelen kent in dezelfde categorie een gestage groei. Het succes van dit type platformen schudde ook ondernemers wakker, op zoek naar durfkapitaal. Platformen die zich richten op puur zakelijke projecten op zoek naar financiering, via leningen of aandelen, zijn hierdoor in opmars.

Een krachtige dynamiek

Crowdfunding biedt vele voordelen. De grootste troef van crowdfunding is de dynamiek die wordt gecreëerd tussen de oproeper en de crowd. Een oproep moet enerzijds voldoende appelerend zijn om mensen te overtuigen van een bepaald project, wat een goede communicatiestrategie vereist. Anderzijds geeft de crowd feedback aan het project door al dan niet te steunen of bijkomende info te vragen. Op deze manier ontstaat er een dialoog tussen een bepaald project, idee of product en de mensen die erin geloven. De community rond een bepaald project wordt dus versterkt.

Daarnaast heeft crowdfunding een transparant en democratiserend karakter: niet de bankiers of business angels, maar u en ik bepalen zelf of een bepaald project doorgaat. Creatieve en originele ideëen, die vaak niet kunnen rekenen op klassieke financieringsinstrumenten, zijn hiermee dikwijls gebaat. Crowdfunding kan zodoende, in haar vele gedaanten, een belangrijke hefboom zijn voor maatschappelijke verandering en verdient daarom de nodige ruchtbaarheid.

Innovatieve burgerparticipatie

Crowdfunding biedt dus mogelijkheden, als er verstandig mee wordt omgesprongen. Neem nu de niche civic crowdfunding die zich expliciet richt op publieke goederen, gaande van fietsparkingen of het opknappen van buurtcentra tot zelfs recent een voetgangersbrug in Rotterdam. Burgers konden één van de 17.000 benodigde houten plankjes sponsoren en er een persoonlijke boodschap op zetten. Platformen zoals Spacehive (UK) of Neighbor.ly (US) faciliteren op die manier innovatieve vormen van burgerparticipatie.

Dergelijke initiatieven hebben enorm veel potentieel om actief burgerschap op een moderne manier gestalte te geven, al is het belangrijk dat de (lokale) overheden hier niet aan de zijlijn mogen staan. Crowdfunding mag absoluut geen excuus worden voor krimpende overheidsbudgetten, maar moet bekeken worden als een middel om lokale verankering en innovatie te stimuleren. Kernachtig gesteld: van Nimby tot Yimby (‘not in my backyard’ naar ‘yes in my backyard’).

Stakeholderbetrokkenheid

Bedrijven die maatschappelijk verantwoord willen ondernemen kunnen ook gebaat zijn met crowdfunding. Zij kunnen zo hun stakeholders (werknermers, klanten, leveranciers, overheden,..) makkelijk betrekken bij innovatieve en duurzame projecten. Een succesvolle oproep levert naast de nodige financiering meteen een straffe marketingcampagne op. In Nederland bracht Fairphone op die manier met succes een “eerlijke smartphone” op de markt, samengesteld uit conflictvrije componenten.

Belgïe hinkt achterop

In ons land loopt het nog niet storm voor crowdfunding en blijft zo een hoop (maatschappelijk) kapitaal onaangeroerd, in vergelijking met de buurlanden.

Zelf richten we ons met SoCrowd expliciet op maatschappelijk relevante projecten en faciliteren we via sociale crowdfunding renteloze leningen aan organisaties met een sociaal oogmerk. Uit onze pilootprojecten bleek dat dit type crowdfunding goed werkt bij organisaties die al een lokaal netwerk hebben.

Dit sterkt ons in de overtuiging dat crowdfunding vooral krachtig is als katalysator van maatschappelijk kapitaal. Projectscreening en de begeleiding van oproepen is hierbij evenwel een arbeidsintensief proces, wat de exploitatie van een platform in de opstartfase niet vergemakkelijkt.

Belgïe is nog quasi braakliggend terrein wat crowdfunding betreft. Er zijn enkele platformen die zich richten op puur zakelijke projecten (angel.me, mymicroinvest.be), Sonic Angel boekt al enig succes in de muziekbranche en recent werd Crofun gelanceerd. Deze oogst is veel te mager. Hoog tijd om na te denken hoe overheden deze innovatieve financieringsvorm kunnen ondersteunen. De maatschappelijke return ligt om de hoek.

Greg Van Elsen is beleidsmedewerker bij Fairfin en richt zich op het duurzaamheidsbeleid van banken en de sector van maatschappelijk verantwoord investeren. Afgelopen jaar werkte hij mee aan de ontwikkeling van Socrowd, het eerste sociaal crowdfundingsplatform in Vlaanderen.