Plasticvrij. En liefst niet enkel in mei

Het opzet van Mei Plasticvrij is simpel: allemaal samen één maand ons gebruik van wegwerpplastic verminderen. Dat dat kan, bewijzen de talloze tips, voorbeelden en initiatieven op de Facebookpagina en de Instagramaccount van de campagne.

Een groot aantal daarvan vind je gegroepeerd per thema terug op de website. Lees daar zeker ook de als dialoog vermomde plastic FAQs-sectie over de rampzalige impact van plastic op alles en nog wat. Ook een aantal ambassadeurs en partners doen hun duit in het plasticvrije zakje.

Hoe het allemaal begon?

Ingeving van het moment wordt ingeburgerd concept mét impact

Wie of wat gaf aanleiding tot Mei Plasticvrij, Ineke?

“In ons geval was de spreekwoordelijke druppel het zoveelste filmpje op Facebook over plastic vervuiling. Ik, samen met een heleboel vrouwen in mijn omgeving, wilde meteen ‘iets’ doen. Zoals dat dan vaak loopt, ging het van een ‘heleboel vrouwen’ naar tien en uiteindelijk bleven we met z’n drieën over.

Toen we hoorden dat er dat jaar – 2018 – geen ‘Dagen zonder vlees’ zou zijn in mei, zijn we in dat gat gesprongen met de eerste editie van Mei Plasticvrij. Dit ‘idée à la minute’ nam meteen grote proporties aan.

Vier jaar later durf ik het een ingeburgerd concept noemen. Mei Plasticvrij is wijd en zijd bekend. Op Facebook hebben we bijna 11.000 volgers; op Instagram 13.000. Het zijn levendige communicatiekanalen die bewijzen dat best wel wat mensen zijn gaan stilstaan bij de hoeveelheid plastic die er in hun leven komt en welke gevolgen dat heeft. En hoewel ze niet de meerderheid vormen, organiseren ook gemeenten, merken, bedrijven,… elk jaar meer acties, merk ik.”

Meten jullie jullie impact?

“Meten doen we niet. Daar hebben we de tijd niet voor. Ik ben de voorbije maanden werkelijk zeven dagen op zeven bezig geweest met de voorbereiding van deze editie.

Maar impact, die hebben we wel. Ik weet nog hoe hard we het eerste jaar moesten bedelen opdat mensen een drinkbus of –fles zouden gebruiken in plaats van PET-flesjes. Nu ben je geen ‘rare kwiet’ meer als je dat doet. Nog enkele jaren en je riskeert zelfs kwade blikken als je geen drinkbus bovenhaalt.

Kijk ook naar hoe de supermarkten plastic terugdringen: van draagtassen over displays naar verpakking. Kijk naar het groeiend aantal verkooppunten dat producten in bulk aanbiedt. Je bent geen ‘eco weirdo’ meer als je shampoobars gebruikt in plaats van de klassieke shampoo in plastic flacons. Je vindt ze zelfs bij Kruidvat. Webshops met een plasticvrij aanbod schieten als paddenstoelen uit de grond. En zo kan ik nog wel even doorgaan.

Uiteraard schrijf ik niet alles op het conto van Mei Plasticvrij maar de bewustwording groeit wel. Vooral de jongere generaties vinden het vrij logisch dat het plastic verbruik moet verminderen.

Wil plasticvrij echter het nieuwe normaal worden, dan moeten onze acties een blijvend effect hebben. En dus moeten we blijven duwen, blijven nudgen en ook toelichten waarom we dat doen.

Mensen moeten zich bewust worden van het feit dat elk product en zeker elk wegwerpproduct energie, grondstoffen en water vraagt om het te maken. Een PET-flesje bijvoorbeeld ‘kost’ drie tot vijf liter water, terwijl drinkbaar water door de milieuvervuiling en de klimaatverandering stilaan verandert in goud. Het is toch te gek voor woorden dat we dat dan achteloos bij het vuilnis gooien of, erger nog, in een of andere wegberm?

Verandering komt vaak van onderuit

Jullie website vermeldt ook gemeenten, bedrijven en scholen als actoren in de verandering. Zie je daar iets bewegen?

“We ontvangen elk jaar wel e-mails van gemeenten, afvalcommunales, bedrijven,… om ons te vertellen dat ze in mei actie zullen voeren. Alsmaar meer zelfs. Dus ja, er beweegt wat. Maar als je me vraagt om met eenzelfde intensiteit actie te voeren naar deze doelgroepen toe, dan moet ik passen. We hebben niet genoeg slagkracht.

Omdat verandering vaak van onderuit kom, concentreren we ons dus op burgercampagnes.  En geloof me, bedrijven beginnen de druk van de bewuste consument te ondervinden. Neem bijvoorbeeld Ecover – een van onze partners. Zij voelen de vraag naar schoonmaakproducten in de vorm van concentraten of zogenaamde ‘solids’; allesreiniger bijvoorbeeld in de vorm van een bruistablet. Zij zien de start-ups die dat terrein innemen (nvdr: Jokuu is zo’n start-up ).”

Mocht je wel meer armslag hebben – meer budget, een groter team,… - hoe zou je het dan aanpakken?

“Natuurlijk krijgen we de vraag waarom we niet ook in het Franstalig landsgedeelte actief zijn. Of wanneer we naar het buitenland trekken. En dus ook – zoals hier – of we niet sterker ‘op’ bedrijven kunnen werken. Nogmaals: de dagen tellen nu al te weinig uren. Dus die stappen kunnen we niet zetten.

Maar mocht de kans zich toch voordoen, dan zie ik Mei Plasticvrij richting bedrijfswereld eerder als een ‘doorgeefluik’. Ik hoef zelf niet meer het wiel uit te vinden als het gaat om CO2-vermindering of –compensatie, voedselverspilling (en dus plastic verpakking) vermijden, duurzamer werken op kantoor, events organiseren met minder plastic afval, duurzame mobiliteit,…  Er zijn genoeg organisaties die zich bezighouden met deze problematieken en die bedrijven adviseren hoe ermee om te gaan. Ik zou die adviseurs dan eerder ‘in de vitrine zetten’ en er bijvoorbeeld samen acties mee uitwerken.”

Welke barrières voor verandering zie je?

“Ik zie er één grote: traagheid.

De verandering gaat té traag. Anders gezegd: de grote massa heeft geen of te weinig toegang tot plasticvrije alternatieven. Mensen hebben ook vaak de tijd niet om die alternatieven te zoeken en ze zich aan te schaffen. Of ze zijn te duur.

Als consument kunnen we die strijd niet winnen. Er wordt als het ware té veel plastic naar ons hoofd gegooid, voorgeschoteld, aangeboden, voorgesteld als enig mogelijke oplossing,… Gevolg is een gigantische vuilnisberg. Jammer genoeg is die onzichtbaar omdat alles op geregelde tijdstippen netjes wordt weggewerkt. Een staking van de ophaaldiensten volstaat echter om de omvang van het probleem duidelijk te maken.

Maar kom me alsjeblief niet vertellen dat het de schuld van de consument is dat de zaak er niet op vooruitgaat. We moeten zorgen voor een groter en meer toegankelijk plasticvrij aanbod. De rol van de overheid daarin is cruciaal. Europa initieerde het verbod op plastic wegwerpproducten – Single Use Products of SUP’s – en het effect is instant. Weg zijn ze, de plastic zakjes, rietjes, borden en bestek. Maar hoelang heeft dat niet geduurd?

De overheid wacht nog té vaak op draagvlak en aarzelt daardoor té lang om initiatief te nemen. Ze zou ook veel meer preventief moeten optreden. Kijk naar de statiegeld-saga.

Weg met wegwerp

Zie je nog een toekomst voor plastic?

“Laat me nog een keer duidelijk zijn: wegwerpplastic – SUP – en wegwerpverpakkingen moeten eruit. Er zijn meer dan genoeg goede, praktische, betaalbare alternatieven.

Alle plastic elimineren daarentegen is momenteel niet realistisch. Het is een té belangrijke bouwsteen voor té veel producten om er bij manier van spreken morgen een kruis over te maken.

Maar, bedenk ik me dan, plastic werd ooit uitgevonden; met de beste intenties zelfs. Het moet toch mogelijk zijn een milieuvriendelijke vervanger uit te vinden?

Bio-afbreekbare en biobased plastics dan? Die zijn verre van perfect. Je hebt bij bio-afbreekbaar plastic bijvoorbeeld nog altijd additieven en chemicaliën nodig om de plantaardige monomeren te verbinden tot polymeren.

We moeten ook beseffen dat plastics vervangen in de productieketen en/of in de manier van verpakken een complexe oefening is. Door Mei Plasticvrij kom ik veel in contact met CEO’s en COO’s. Mijn ervaring? Ze zijn zonder uitzondering bezig met dit vraagstuk maar vragen tegelijkertijd respect voor de problemen waarop ze stoten en de factoren waarmee ze rekening moeten houden.

Een ding is duidelijk: het denkproces is gestart en dat is goed.”

Ook MVO Vlaanderen voert actie tijdens Mei Plasticvrij. Ben of ken jij een bedrijf dat een waardig alternatief heeft voor plastic? Bezorg ons een foto. De winnaar krijgt van ons een heerlijk, plasticvrij pretpakket toegestuurd.