De eindeloze mogelijkheden van eigen kweek

De eerste keer dat ik Alexandra De Raeve hoor spreken, in 2017, loopt ze blootsvoets door het Designmuseum in Gent. Dat hoort zo, om de vloer van het museum niet te beschadigen. ‘Mooi meegenomen, want het brengt ons alvast meteen in de hippiesfeer’, begint ze haar presentatie met een kwinkslag.

Alexandra De Raeve is allerminst een verdwaalde raver weggelopen uit een of andere moderne versie van Woodstock, maar het Departementshoofd Mode-, Textiel en Houttechnologie aan de Hogeschool Gent. Daar coördineert ze het FTILab+, een multidisciplinair onderzoekscentrum gericht op de maakindustrie, waaronder de meubelen- en modesector. Duurzaamheid is daar een belangrijk onderdeel van.

Dat verstaan we direct onder het motto ‘The New Textile Generation’, zoals de sprekers in het Designmuseum aangekondigd worden: zij laten een nieuwe frisse wind door de textielwereld waaien, met nieuwe materialen, klaar voor de toekomst.

Zit daar geen geurtje aan? Nee, niet omwille van de blote voeten in het Designmuseum, maar een geheel ander aroma. De geur van eigen kweek.

Eerste textielvezel

De HoGent experimenteert sinds 2017 met hennepplanten. Het project is vernoemd naar het destijds razend populaire televisieprogramma – ik heb het zelf niet gezien, maar kan mij de “shit of mouse”-quote van acteur Wim Willaert die zo vaak geciteerd, wordt levendig voor de geest halen.

Tijdens het recentste Fair Fashion Fest in Gent geeft De Raeve meer context bij de keuze voor hennep en een stand van zaken van het project. Dat festival gaat deze keer niet door in een museum – onder normale omstandigheden is het MIAT oftewel het Industriemuseum Gent telkens het decor – maar noodgedwongen online, waardoor je haar uitleg kan herbekijken (vanaf minuut 21).

De Raeve spreekt niet over de introductie van hennep als hoogwaardige textielvezel, maar over de herintroductie. ‘Hennep heeft al een lange geschiedenis in textiel’, legt ze uit. ‘Het is een heel sterke vezel, nog veel sterker dan katoen.’ Dat treft, want de ecologische voetafdruk van hennep is de helft van die van katoen.

‘Hennep is de eerste vezel die ooit gebruikt werd, onder meer in de kledij van de oude Egyptenaren. In de middeleeuwen verplichtte koningin Elisabeth de boeren om hennep te dragen, om voldoende garen te hebben voor de zeilen van haar vloot.’

Kinderschoenen

In de jaren 30 is er een verbod ingevoerd op het kweken van hennep, omwille van de hallucinogene werking van een variant van de hennepplant die we allemaal kennen. Die associatie met marihuana hield jarenlang aan. ‘Het heeft geduurd tot midden jaren 90 vooraleer hennep opnieuw mocht geteeld worden in Europa en de laatste jaren ook in de VS.’

‘Door het feit dat hennep zo lang in ongebruik geraakt is, staan we opnieuw in onze kinderschoenen. Gelukkig vertoont de vezel grote gelijkenissen met vlas, een vezel waar ons land enorm om gekend is. De infrastructuur om vlas te spinnen tot linnen, is ook geschikt voor hennep.’

Intussen staan De Raeve en haar team zover dat ze weten welk soort hennep ideaal is als textielvezel. Voor een tussentijds project, kregen ze steun van VLAIO. ‘En intussen hebben we een tweede project, Cannabusiness, om de teelt te gaan opschalen en de volgende stappen te bekijken. Zeker de korte vezels hebben een enorm potentieel om de concurrentie aan te gaan met katoen.’

Opgemerkt als bouwmateriaal

Hennep wordt vaker opgemerkt, in verschillende sectoren binnen en buiten de maakindustrie, als duurzame grondstof voor de toekomst. Dat lees je in het interview met IsoHemp, een Waalse isolatiefabrikant die onlangs hoge ogen scoorde met een erfgoedsite in Zwevegem. De Kortrijkse architecten die het patrimonium in de West-Vlaamse gemeente renoveren, kozen resoluut voor hennepblokken als ideale isolatie.

Dat soort projecten legt IsoHemp geen windeieren: de voorraad van een miljoen hennepblokken per jaar is telkens uitverkocht, waardoor ze dit voorjaar een nieuwe fabriek openen om die productie te vervijfvoudigen. En wie weet waar ze in de toekomst nog belanden? Met klanten van over de hele wereld, van de VS tot Australië, lijkt het hen net duurzamer om ook op die locaties een fabriek te openen in plaats van de hennepblokken, die uit lokale hennep en kalk vervaardigd zijn, de halve wereld rond te laten reizen.

IsoHemp staat niet alleen in zijn toepassing van hennepblokken. Met Cannabusiness richt de HoGent zich niet enkel naar de textielsector, maar ook naar de bouwindustrie. En ook VLAIO-TETRA heeft twee praktijkgidsen uitgebracht over kalkhennep. ‘De introductie van kalkhennep in Vlaanderen is relatief recent,’ klinkt het op hun website, ‘waardoor onderbouwde kennis en praktische informatie over de eigenschappen van kalkhennep en de implicaties daarvan op een ontwerp en op de plaatsing voor bouwactoren niet altijd voorhanden zijn.’ Via de website kan je ook naar webinars kijken over de hygrothermische eigenschappen van het bouwmateriaal.

Creatieve duurzaamheid

Ook in de voedingssector maakt hennep een opmars, zo blijkt uit een productie van het Leuvense kennisplatform Food Unfolded, dat via moederbedrijf EIT Food steun krijgt van de Europese Commissie. In een video op hun website leggen journalisten van Food Unfolded vast hoe de hennepplant heropleeft in het hoge noorden. IJslandse boeren getuigen dat de mogelijkheden van de plant ‘eindeloos’ zijn. ‘En het is nog eens lekker ook’, vullen studenten van de Hallormsstaðaskóli aan. Die school is niet toevallig gespecialiseerd in “creatieve duurzaamheid”, zo lees ik op hun website, en biedt curricula voor zowel textielontwerpers als culinaire creatievelingen.

‘Dankzij de Green Deal zal er in Europa steeds meer nagedacht worden over de impact van de belangrijkste industrieën in de wereld’, concludeert De Raeve op haar beurt vanuit de HoGent tijdens het Fair Fashion Fest.

Doorheen haar betoog wordt duidelijk hoezeer ook zij gelooft in de mogelijkheden van creatieve duurzaamheid en de rol die onderwijsinstellingen daarin kunnen spelen. ‘Het gamma aan alternatieven groeit gestaag’, geeft ze nog mee. ‘Ik zou zeggen: the sky is the limit.’