Kurk als ecologisch en sociaal alternatief voor leer

Portugezen noemen hun bomen “vrienden voor het leven”, schrijft onderneemster Ina De Quint op haar blog. “Zij zorgen een leven lang met hart en ziel voor hun bomen en de boom geeft een leven lang de beste kwaliteitskurk.”

Zorgzaam is De Quint ook, blijkt uit alles wat ze doet en hoe ze erover spreekt. Ze noemt zichzelf, als ondernemende moeder van twee dochters van 15 en 12, een “mompreneur”. Na een carrière in human resources draaide ze de knop om en wilde ze zelf gaan ondernemen.

“Ik zocht een plek om op een dagelijkse basis betekenisvolle langetermijnrelaties uit te bouwen met mensen”, zegt De Quint. “Ik wou nieuwe dingen leren en gepassioneerd mee complexe problemen oplossen die een impact kunnen hebben op het leven van mensen.”

Makkelijk ging die overstap niet. Daar was een persoonlijk drama voor nodig, zegt ze. Erwin De Quint, de vader van Ina die erg ecologisch in het leven stond en zo een inspiratiebron was voor zijn dochter, overleed in 2018 na een slepende, maar razendsnel vorderende ziekte. Slokdarmkanker. Hij stierf amper vier maanden na de diagnose. Al zijn dromen en plannen vielen in het water. “Hij had net een ruïne in Portugal gekocht, die hij op ‘Bokrijkse’ wijze volledig zou restaureren tot een ecohuis”, vertelt De Quint. “Hij leefde zijn droom.”

Amazonewoud van Europa

De Quint wou de droom van haar vader verderzetten. Na een plots en onverwacht ontslag besliste ze niet te solliciteren, maar te ondernemen. Ook zij kwam terecht in Portugal, bij kurkbomen. Captain Cork, zo heeft ze haar onderneming genoemd. Als een ware ambassadeur neemt ze het op voor het materiaal waaruit ze zowel mondmaskers als handtassen vervaardigt. Daarvoor wordt de kurk van de bomen gepeld, waarna het weer kan aangroeien, in plaats van de bomen volledig te rooien.

“Kurk is een natuurproduct, uit een hernieuwbare bron, recycleerbaar en bio-afbreekbaar”, stelt De Quint. “Er moet geen boom geveld of beschadigd worden, er komen geen chemicaliën of toevoegingen aan te pas.” Het pellen van de kurkbomen zou bovendien bijdragen aan een gezond leefmilieu. “ Gepelde bomen zetten meer CO2 naar zuurstof om”, legt De Quint uit.

Een kurkbos kan jaarlijks 10 miljoen ton C02 naar zuurstof omzetten. Kurkbossen worden het ‘Amazonewoud’ van Europa genoemd.

En ook de kurkboeren varen daar wel bij. “Eerlijk en authentiek ondernemen staat bij mij centraal”, zegt De Quint. “Kurkboeren worden niet betaald naargelang de hoeveelheid kurk ze produceren, maar op basis van de uren arbeid die ze presteren.

Ze moeten eigenlijk onthaasten om hun job zo goed mogelijk te doen.

Op die manier waakt de Portugese overheid over de kwaliteit van het ontginningsproces, zodat de gezondheid van de bomen ten allen tijde beschermd blijft. Op vlak van koopkracht zijn kurkboeren de hoogst betaalde arbeiders van Europa.”

Dat vindt De Quint maar logisch. “Het werk dat zij verrichten heeft zo’n grote ecologische impact en is zo broodnodig, dat ze zeer goed beschermd zijn door overheden. Ze staan hoog op de sociale ladder en worden op handen gedragen door hun gemeenschap voor het onmisbare en baanbrekende werk dat ze leveren.”

Een alternatief voor leer

Met kurk kan je veel richtingen uit, weet De Quint. Je kan er bouwmaterialen van maken, maar evengoed modeaccessoires of schoenen. Zo noemt De Quint kurk het “leer van de 21ste eeuw”.

Waarom is de nood aan alternatieven voor leer zo hoog? Dat heeft voornamelijk te maken met de manier waarop het materiaal gelooid wordt. Erg milieuvriendelijk is dat – meestal toch – niet: de productie kost liters water, gemakkelijk meer dan 300 liter per kilogram.

Het looiproces gebeurt ofwel in een bad van tannines of looizuren, die voorkomen in hars van bomen, ofwel via een oplossing gebaseerd op zware metalen zoals chroom. Uit een materiaalstudie van de Amerikaanse organisatie Textile Exchange blijkt dat tot 90 procent van alle leer gelooid wordt met chroomzouten.

Het gaat weliswaar om chroom III, een variant die in tegenstelling tot chroom VI niet schadelijk zou zijn voor mensen en milieu. Uit andere studies, zoals dit Deens onderzoek, blijkt echter dat er nog steeds chroom VI in leer voorkomt. Volgens Evert Vanecht, chemicus aan de UCLL, wordt chroom VI niet opzettelijk ingezet tijdens looiprocessen, maar kan het wel ontstaan als het proces niet goed onder controle is.

Die zware metalen zijn gevaarlijk voor arbeiders in productielanden zoals India en Bangladesh. Dat blijkt onder meer uit onderzoek van de Indische econoom Sandeep Gupta, die voor zijn doctoraat in 2016 met heel wat leerlooiers in het Noord-Indische Kanpur gesproken heeft. Hij tekende op dat huidproblemen en ongelukken dagelijkse kost zijn. Volgens de econoom worden arbeiders te weinig vergoed voor de risico’s die ze nemen.

Kurk kan dus zowel een ecologisch als een ethisch alternatief zijn voor leer. “Het prachtige verhaal van kurk is helaas niet zo gekend en onbekend is onbemind”, zegt De Quint nog. “Ik maak er mijn persoonlijke missie van om zo veel mogelijk mensen te informeren over dit ecologische wonder, zodat meer mensen een natuurlijk en diervriendelijk alternatief kiezen voor hun lederwaren.”