Coronadilemma's: de meeste bedrijven deugen

De coronadisruptie stelt bedrijven en organisaties ook op ethisch vlak voor prangende keuzes. Makkelijk zijn zulke dilemma’s niet. Maar net daarin ligt voor bedrijven een kans om te laten zien waar ze voor staan.

En om zo waardengedreven ondernemerschap uit te dragen.

Disruptie was het managementwoord van het vorige decennium. Voor veel bedrijven stonden de jaren ‘10 van deze eeuw in het teken van de ontwrichtende invloed van digitale technologie op hun businessplannen. Organisaties moesten hun producten, klantenrelaties of marketingstrategie herdenken, om overeind te blijven tussen snelgroeiende digitale platformspelers zoals Booking.com of Spotify.

Vandaag, aan het begin van de jaren ’20, maken we abrupt kennis met een nieuwe disruptie, genaamd covid-19.

Dilemma's

Dat het coronavirus een zware impact heeft op de economie is een open deur intrappen. Maar meer nog dan de digitale ontwrichting stelt de coronadisruptie bedrijven en organisaties ook op ethisch vlak voor prangende keuzes. Tussen veiligheid en maatschappelijke dienstverlening (supermarkten), tussen cijfers en volksgezondheid (zoals horeca- of modebedrijven vóór de verplichte sluiting), tussen werknemers en klanten (dienstenchequebedrijven).

Omgaan met deze dilemma’s wordt er niet makkelijker op wanneer de maatschappij met een vergrootglas meekijkt. Lockdown-feestjes werden terecht veroordeeld. Maar ook andere (horeca)ondernemers die zonder speciale acties tot het laatste moment openbleven om wat inkomsten te verzekeren vóór alles dichtging, werden op sociale media met naam en toenaam aan de schandpaal genageld. Vaak door mensen die zelf niet de keuze moeten maken tussen een inkomen of het zekere voor het onzekere nemen.

Maar ook zij die wel voor voorzichtigheid kozen, kwamen er niet gemakkelijk vanaf. Net als vele andere ondernemingen besloot de bouwgroep Willemen om nog vóór de wettelijke sluiting de werven gecontroleerd stil te leggen in het belang van de gezondheid van zijn medewerkers. Bijna 1.500 arbeiders mochten naar huis. “De moeilijkste beslissing uit mijn leven”, noemt CEO Tom Willemen het in een Facebook-post. Niet alleen omwille van de financiële kater. Het bedrijf kreeg ook uitgesproken negatieve reacties van klanten — waaronder lokale overheden — die misnoegd waren omdat hun werven vertraging opliepen. Met andere woorden, de positieve keuze om de gezondheid van de medewerkers te laten voorgaan, wordt door sommige klanten ervaren als een negatieve keuze ten aanzien van hun belangen.

We stellen vast dat veel ondernemers het wel goed menen. Met hun mensen, met hun klanten, met de samenleving.

Waardengedreven ondernemerschap

Hoe te kiezen in tijden van corona? Makkelijk zijn zulke dilemma’s niet. Maar net daarin ligt voor bedrijven een kans om te laten zien waar ze voor staan en om zo waardengedreven ondernemerschap uit te dragen.

Waardengedreven handelen gaat over het handelen vanuit morele overtuiging. Vanuit een visie op wat een goed leven inhoudt. Voor organisaties gaat het dan over het goede doen binnen hun economische activiteiten. Dat gaat verder dan het naleven van wettelijke bepalingen. Het gaat om het nastreven van economische meerwaarde vanuit waarden en principes die de onderneming zelf belangrijk vindt.

Ethisch ondernemen is relatief makkelijk wanneer alles goed gaat, bijvoorbeeld in tijden van economische hoogconjunctuur. Wanneer de keuze voor ethiek echter met een hoge prijs komt, ligt dat anders. In de psychologie noemt men dat ook wel costly signalling. Een keuze waarvoor je jezelf een beetje pijn doet, bijvoorbeeld door als onderneming tijdelijk te sluiten en zo inkomsten te missen, is een signaal van geloofwaardigheid. Je snijdt nu eenmaal niet zomaar in je eigen vel. Dat doe je enkel als je ervan overtuigd bent dat de pijn het vasthouden aan je principes waard is. Omdat je erin gelooft.

Auteur van deze tekst is businessfilosoof Jochanan Eynikel, expert mensgericht ondernemen & toekomstdenken bij ETION. Het volledige artikel kan je lezen in het aprilnummer van het Etion-magazine Ondernemen [PDF, 2 blz., 596 kB].