Urban mining: het goud in ons tweedehands water

Onze relatie met afvalwater maakte de voorbije decennia een ingrijpende revolutie door. Vroeger dumpten zowel bedrijven als huishoudens zonder schroom (maar soms mét chroom) hun afvalwater in de rivier. Dat werd zo gortig dat de Zenne tussen Brussel en Vilvoorde in de jaren negentig eens letterlijk in brand stond. De erfenis aan zware metalen en andere verontreiniging in onze rivierbodems zal ons allicht nog lang achtervolgen. Ondertussen hebben we grote stappen gezet om tenminste het oppervlaktewater beter te beschermen, al is de huidige toestand nog niet schitterend.

Nu we streven naar een circulaire economie, groeit de aandacht voor de waardevolle stoffen die we uit afvalwater kunnen recupereren. Waterzuiveringen produceren courant biomethaan bij de vergisting van zuiveringsslib en gebruiken dat zelf of sluizen het door naar een gascentrale. Maar dat is nog maar het begin, want er zit nog zoveel meer in afvalwater. Zoveel zelfs, dat de experts liever spreken van ‘gebruikt water’ in plaats van afvalwater. En daar zijn best wel wat Belgische experts bij waar we trots op mogen zijn.

Inopsys bundelt krachten met Indaver

Het Mechelse Inopsys is een scale-up die zich specialiseert in de behandeling van gebruikt water uit de chemie- en de farmasector. Het biedt daarmee een alternatief voor de tot nu toe courante methode: het water verbranden. Dat gebeurt dan in een hoogoven aan om en bij de 1.200 °C, waarbij het water verdampt en mogelijk nuttige bestanddelen verbranden. Niet bijzonder efficiënt, dus pakt Inopsys het anders aan. Bij het Japanse chemiebedrijf Ajinomoto in Wetteren bijvoorbeeld, recupereerde Inopsys al meer dan 200 kilo palladium, een bestanddeel in autokatalysatoren. Aan een marktwaarde van 30.000 à 100.000 dollar per kilo geen klein bier, maar qua volume doen ze nog straffer bij Janssen Pharmaceutica in Geel. Daar recycleert Inopsys jaarlijks tientallen tonnen zink. Zelfs met PFAS kan Inopsys uit de voeten, getuige hun mobiele installatie op de Oosterweel werf.

De technologie van Inopsys trok ondertussen de aandacht van afvalverwerker en recyclagebedrijf Indaver. Die neemt de scale-up over en investeert er zo’n 25 miljoen euro in. Inopsys zal als innovatiehub fungeren binnen Indaver en kan daarbij aantakken op het commercieel netwerk van Indaver, Europees marktleider in het beheer van afvalstoffen in de chemie- en de farmasector.

Goud uit het water

Wat kunnen we zo nog uit gebruikt water halen? Volgens Inopsys kunnen ze in principe alle elementen uit de tabel van Mendeljev aan, maar natuurlijk zal niet elk scenario rendabel of zinvol zijn. Bio-ingenieur Natacha Brion van de VUB, eerder al betrokken bij de zuivering van de Zenne, zocht uit of er goud uit het Brusselse rioolwater te winnen valt. Het zit er alleszins in: sommige medicijnen bevatten goud en juwelen zijn onderhevig aan erosie. Met een biosorptiemethode op basis van biergist slaagde ze er in om ongeveer 4 kg goud per jaar te winnen. Ook stoffen zoals lood, cadmium en zink konden de onderzoekers recupereren, maar over het algemeen waren de processen (nog) niet economisch rendabel.

Andere onderzoekers komen tot gelijkaardige conclusies: technisch gezien valt er veel te winnen uit afvalwater, maar het is niet altijd zinvol. Het is een afweging tussen de kost van het proces, de impact van de stoffen als ze in het milieu terechtkomen en de waarde van de grondstoffen op de markt. De aanwezigheid van de nodige infrastructuur speelt uiteraard ook een grote rol en dan hebben we het niet alleen over waterzuiveringsinstallaties. Er bestaan bijvoorbeeld toiletten die urine apart houden van het spoelwater, omdat het -na sterilisatie- een effectieve meststof is. En dan hebben we het nog niet gehad over al de warmte-energie in ons gebruikt water: om en bij de 1,17kWh per kubieke meter. Daar kan je een deel van terugwinnen met strategisch geplaatste warmtewisselaars, zoals Center Parcs al demonstreerde, of door middel van riothermie.

Aan onontgonnen potentieel dus geen gebrek. Kijk daarvoor zeker ook eens bij onze noorderburen. Die verkennen enkele opvallende pistes, zoals een biobased coating en bioplastics op basis van zuiveringsslib. Misschien spreken we binnenkort niet meer van gebruikt water, maar van bruikbaar water!