CSRD-Kompas: due diligence voor kmo's

De ‘Corporate Sustainability Due Diligence Directive’ of CS3D verplicht grote ondernemingen om aandacht te besteden aan mogelijke negatieve impacts op mens en/of milieu. Dit niet enkel binnen de eigen activiteiten, maar ook voor wat er gebeurt in hun toeleveringsketens. Hoewel de CS3D niet direct van toepassing is op kmo’s, kunnen ze dus wel onrechtstreeks de impact voelen als hun grote klanten due diligence vereisten stellen. Om een beter beeld te krijgen van wat hen te wachten staat, spraken we met Boris Verbrugge, onderzoeker aan het HIVA - Onderzoeksinstituut voor Arbeid en Samenleving van de KU Leuven.

Verbrugge: “Je kan due diligence niet in isolatie bekijken. De zorgplicht richtlijn is om te beginnen integraal verbonden met de rapportageplicht van de CSRD en met andere Europese wetgeving rond ontbossing, conflictmineralen… Due diligence principes lopen als het ware als een rode draad doorheen deze wetgeving. Vaak wordt hierbij verwezen naar de OESO richtlijnen. Maar het gaat verder dan wetgeving. Er zijn steeds meer vrijwillige standaarden die due diligence vereisten opnemen, en ook bij financiële stakeholders is er toenemende aandacht voor hoe bedrijven omgaan met duurzaamheidsrisico’s. Bepaalde bedrijven anticipeerden al op due diligence wetgeving en zetten zelf gedetailleerde processen op om meer zicht te krijgen op hun toeleveringsketen.”

“Voor kmo’s is het dus belangrijk te beseffen dat ze niet immuun zijn voor die evolutie, ook al vallen ze buiten de scope van de CS3D. De vraag naar meer transparantie in toeleveringsketens is veel breder dan dat en grote bedrijven zullen die verwachtingen en verantwoordelijkheden cascaderen naar hun leveranciers.”

Zullen alle kmo’s dan aan due diligence moeten doen?

Verbrugge: “Uiteraard is het niet de bedoeling dat de dorpskruidenier of de bakker aan zo’n vereisten moet voldoen. Due diligence speelt vooral in B2B-relaties waar kleine ondernemingen aan grotere leveren. Denk dan aan sectoren zoals: de maakindustrie, voeding, technologische industrie en kleding. In de dienstensector zie je het voorlopig veel minder. We associëren due diligence vaak met internationale handel in producten zoals koffie, chocolade, of metalen zoals kobalt of goud. Maar eigenlijk is het evenzeer nodig in transport, schoonmaak of de bouwsector, waar heel wat uitdagingen bestaan in complexe onderaannemingsketens.”

Hoe gaan bedrijven concreet voldoen aan de due diligence vereisten?

Verbrugge: “Daar is nog veel onzekerheid over. Ik zat vorig jaar in een rondetafelgesprek met grote producenten en retailers in de voedingssector. Daar was bezorgdheid over al de verschillende systemen om data in te verzamelen. Er zijn nu juridische standaarden zoals de CS3D of ontbossingsrichtlijn, maar de omkadering blijft achterwege. De EU belooft heel wat richtlijnen en dataplatformen, maar voorlopig blijft het vooral bij beloftes. Voor de grote spelers is dat niet zo erg, die hebben de middelen om dat op te vangen. Grote chocoladeproducenten zullen bijvoorbeeld wel eens grommen, maar weten dat complexe due diligence vereisten finaal in hun voordeel spelen.”

“Voor de kleine bedrijven is het meer problematisch. Je kan niet van elke kmo verwachten dat ze complexe systemen gaan opzetten om duurzaamheidsrisico’s in hun toeleveringsketens te beheren. Als hun grote klanten dan nog eens met tien verschillende systemen werken om data te verzamelen, is dat tien keer meer werk om in te voeren. Onvermijdelijk zullen certificaten en ratingssystemen een grote rol gaan spelen. Veel spelers zoals EcoVadis, Prewave en IntegrityNext zetten nu in op ketentransparantie. Zo zal het makkelijker zijn voor bedrijven om aan de vereisten te voldoen, maar het komt natuurlijk ook met een prijskaartje.”

Wat moeten kmo’s weten over certificaten?

Verbrugge: “In grote lijnen zijn er twee vormen. Productcertificatie kijkt naar de kenmerken van een product, en de omstandigheden waarin het gemaakt wordt. Een typisch voorbeeld is koffie met een Fairtrade of Rainforest Alliance label. Managementsysteemcertificatie kijkt eerder naar management processen, denk bijvoorbeeld aan de ISO-normen."

“Wat we zien is dat certificatiesystemen, en de achterliggende standaarden, steeds meer aligneren met due diligence wetgeving en -richtlijnen. Het nieuwe certificaat van Oeko-Tex: RBC, is expliciet bedoeld om due diligence processen te certificeren bij bedrijven. Omgekeerd is dat ook iets dat Europa en nationale overheden in principe moeten doen: kijken welke certificaten en systemen in lijn zijn met hun richtlijnen. De OESO is daar al enkele jaren mee bezig en een organisatie als Standards Map houdt registers bij van alle systemen en standaarden. Maar op dat vlak is er nog veel werk aan de winkel. Veel organisaties onderzoeken dat nu ieder voor zich, dus dat is veel dubbel werk.”

In welke mate kunnen kmo’s aansprakelijk gesteld worden voor wat er in hun toeleveringsketen gebeurd?

Verbrugge: “Op dat vlak is er een groot verschil tussen de CS3D en de CSRD. De CSRD vraagt je om impacts, risico’s en opportuniteiten te begrijpen en erover te rapporteren. Je kan in principe rapporteren dat je er helemaal niks aan doet. Onder de CS3D ben je verplicht om ook actie te ondernemen, en kan je in sommige gevallen aansprakelijk gesteld worden als je dat niet doet. Hoewel dit in eerste instantie niet geldt voor kmo’s, bestaat er ook rechtspraak die kleinere bedrijven aan internationale standaarden in zake due diligence houdt. Finaal is het eigenlijk niet meer dan logisch dat bedrijven ook effectief aan de slag gaan met risico’s die ze identificeren. Wat natuurlijk niet wil zeggen dat het evident of makkelijk is.”