Hoe rapportage een economische omwenteling kan teweegbrengen

Evolueren naar een andere, meer transparante rapportering van bedrijfsresultaten. Dat is volgens Ralph Thurm van r3.0 dé basis van een groene, inclusieve en open economie.

“We dienen alles in vraag stellen. Enkel zo kunnen we een brug bouwen van een hedendaags businessmodel naar een andere, meer duurzame economie.”

r3.0 is een onafhankelijk non-profit platform. Het formuleert aanbevelingen voor een vlotte transitie naar een bloeiende, distributieve economie. Volgens managing director Ralph Thurm begint het allemaal bij accurate en transparante rapportage.

“Er is de laatste jaren wel aandacht voor duurzaamheid, maar bedrijven denken dat ze zich toch vooral moeten verantwoorden aan hun aandeelhouders. Die willen winst maken en hebben dan ook bepaalde benchmarks in het achterhoofd. Daar moeten we van afstappen. Bedrijven moeten meer dan louter financieel verslag uitbrengen! Duurzaamheid wordt namelijk niet altijd beloond op de balans. Maatschappelijk verantwoord ondernemen kost ook soms geld. Daarom moeten we de hele informatie-infrastructuur herdenken.”

Hoe doe je dat, die infrastructuur herdenken?

“Wij hebben ons de vraag gesteld: wat is een groene, inclusieve en open economie? Ik kan je 800 verschillende rapporten, boeken, teksten… over gedeeltes daarvan bezorgen (lacht). Heel wat organisaties hebben ook een brochure over hoe groen ze zijn. Sommigen praten ook over inclusiviteit. Maar over openheid vind je niets terug. Terwijl een bedrijf toch vaak genoeg rapporteert?”

“Er zijn zo’n 85.000 multinationals op deze planeet. Heel wat onder hen zetten in op duurzaamheid, maar ik zie helaas geen (echte) duurzaamheidsrapporten. Op dit moment rekenen we de inspanningen van een organisatie af op basis van de voorgaande jaren. Wat ze doen, vergelijken we met pakweg drie, of vijf jaar geleden (de zo benoemde ESG Progress). Dat zegt niets, maar ze pakken er wel mee uit: ‘We zijn duurzamer geworden.’ Dat is volgens mij totaal verkeerd! Ik noem dat de illusion of progress.”

Heel wat multinationals zetten in op duurzaamheid, maar ik zie helaas geen (echte) duurzaamheidsrapporten

U stelt dat we het meten en vormgeven van resultaten moeten aanpakken.

(knikt) “Met r3-0 benaderen we vier grote thema’s, die van groot belang zijn binnen het bedrijfsleven. Het eerste thema is rapportage en hoe die eruit moet zien. Uiteraard is het financiële luik belangrijk, maar de manier waarop een bedrijf zich presenteert, moet volgens ons vooral een bijdrage leveren aan die groene, inclusieve en open economie waar we naar streven.”

De tweede pilaar is de daarvoor noodzakelijke accounting. Met andere woorden: een andere manier van meten, verwerken en communiceren. Zoals gezegd focust een jaarverslag voorlopig op het financiële luik. Maar de werkelijke bijdrage van een bedrijf hangt ook af van hoeveel natuurlijk, sociaal, intellectueel en menselijk kapitaal het creëert óf vernietigt.”

De derde vraag is welke data je nodig hebt om dat alles in kaart te brengen. De meeste bedrijven betrouwen op interne data, maar hoe kan je dan de vergelijking maken of een prestatie (niet) duurzaam is? Daarvoor heb je ook externe informatie nodig, wat dan weer het nodige vertrouwen en veilige data-infrastructuur vereist - een moeilijke oefening.”

Het vierde luik, het ontwikkelen van nieuwe businessmodellen, volgt logischerwijs uit de nieuwe manier van rapporteren, accounting en databeheer. We stellen de vraag: hoe kan je de brug bouwen van een hedendaags businessmodel naar een andere, meer duurzame economie? Daar bestaan voorlopig nog geen richtlijnen voor. Die ontwikkelen wij ook niet, maar we geven wel aanbevelingen in Blueprints. Die krijg je van ons cadeau.”

Kunnen bedrijven die Blueprints makkelijk implementeren?

“Wel, daar hebben we ook een Blueprint voor geschreven (lacht). Die heet de Transformation Journey Blueprint. Dat is eigenlijk een stappenplan om ons gedachtegoed beetje bij beetje vorm te geven, te implementeren en te meten. Het begint allemaal met het weergeven van het doel van je bedrijf: wat heb je voor ogen voor de planeet? En blijft het bij woorden, of doe je écht goed voor de volgende generatie? Dat is allemaal niet zo complex, alleen moet je die denkoefening wel maken en, indien nodig, op je stappen durven terugkeren.”

“We geven ook Transformation Journey trainingen. Ik merk dat de deelnemers daar enorm enthousiast over zijn. Vergelijk het een beetje met bergbeklimmen. Je gaat naar een soort base camp, waar je eerst een workshop volgt om een route te plannen. Daarna leer je klimmen en vervolgens wil je de top bereiken.”

“Met de trainingen hopen we een sneeuwbaleffect te creëren. Eens je alle kennis machtig bent en op de berg staat, willen we dat je ook terug naar beneden komt. Zo kan je bij een volgende beklimming mensen meenemen op reis.”

Is dat het uiteindelijk doel van jullie Transformation Journey?

“Nee, we willen niet alleen enthousiasmeren en de stappenplannen leveren, maar ook het systeem veranderen. De basis van een duurzaamheidscharter is: ‘Doe niets in je eigen generatie wat de volgende generaties belemmert.’ Dat is helaas al jaar en dag anders: we zitten vast in een economisch systeem waarin duurzaamheid niet beloond wordt. Hoe vaak mensen me gelijk geven, en dan zeggen: ‘Ja, maar in dit systeem kan het niet anders.’ Dan moet dat systeem toch op de schop?”

We zitten vast in een systeem waarin duurzaamheid niet beloond wordt

En dat kan op basis van een andere rapportage?

“Ik denk dat er veel kan veranderen als we naast cost accounting ook benefit accounting hebben. Dan gaat het dus niet alleen om het financiële, maar ook over wat het bedrijf allemaal doet in het kader van welzijn. Als bedrijven die kosten en opbrengsten overzichtelijk naar buiten brengen, kunnen zowel beleggers als consumenten betere keuzes maken door een betere marktwerking. Zo kunnen we ook evolueren naar true pricing, een nieuwe prijszetting die duurzame producten goedkoper maakt en niet-duurzame producten afstraft. Dat is toch ook gewoon logisch?”

Als bedrijven aan benefit accounting doen, kunnen zowel beleggers als consumenten betere keuzes maken

“Daaraan gekoppeld zie ik een ander belastingsysteem als absolute noodzaak. Wat wij nu op dit moment doen, is belasting heffen op werk. Maar we zouden ook meer belasting kunnen heffen op resources. Daarvoor moet je het bestaande systeem wel helemaal omdraaien. Lagere belastingen kunnen deel zijn van de beloning die ze krijgen om het juiste te doen. Wees gerust: dat zal bedrijven aan het denken zetten! We moeten daarbij wel oppassen dat we dan weer niet alleen met het financiële bezig zijn. Het belonen van duurzaamheid hoeft niet enkel in geldbedragen.”

Jullie hameren daarom ook op de nood aan meer context.

“We moeten inderdaad een duurzaamheidscontext creëren. Met een kader, waarin we duurzame prestaties benoemen, moet duidelijk worden op welk punt je geen negatieve impact meer hebt. Je hebt als het ware een meetlat nodig die je dan tegen je eigen prestatie kan leggen. Alleen als die er is, kan je zeggen: dit is een duurzame prestatie, of niet. Maar als je deze context niet hebt, meet je eigenlijk alleen het minder slecht worden. Dan kan je bijvoorbeeld zeggen dat je veel meer inspanningen doet dan vroeger, maar dat betekent weinig als je vroeger niets deed.”

We hebben een meetlat nodig die je tegen duurzame prestaties kan leggen

Hoe wil r3.0 dit alles realiseren?

“Eerst en vooral gaan we ons trainingsprogramma verder uitbreiden. Er komt ook een tweede generatie Blueprints: we gaan een aantal thema’s waarover we al schreven nog verder verdiepen. Sommige bedrijven doen namelijk aan duurzame bluf. Neem nu de circulaire economie: die is niet per sé duurzaam. Wij willen ervoor zorgen dat bedrijven weten hoe ze duurzaam met circulair gedachtegoed aan de slag kunnen gaan. We werken ook aan Blueprints voor Sustainable Finance, Educatie, en voor overheden, multilateral organisaties en stichtigen. Deze weten vaak zelf niet welke impact ze hebben, ook omdat de context ontbreekt."

“Op onze website komt bij iedere Blueprint een subpagina. Onder meer bij de Blueprint voor overheden, die steun biedt aan bedrijven of stichtingen die duurzaam aan de slag gaan. We willen tools aanreiken over hoe zij kunnen meten dat die programma’s succesvol zijn. Daarvoor hebben nood aan dat kader, waarover we al spraken. Ook op onderwijsvlak dient dat ingang te vinden.”

Jullie zijn een kleine organisatie. Hoe kan r3.0 uw torenhoge ambities bolwerken?

We zijn met zijn zessen, maar wij hebben een breed netwerk advocation partners: consultancies, instituten, netwerken,... die bij ons aansluiten om ons gedachtegoed verder te verspreiden. Elke partnerorganisatie neemt daarvoor eerst deel aan onze Transformation Journey-training. In een tweede fase kunnen ze samen met ons zo’n training opzetten. Eens dat goed loopt, mogen ze de training ook zelf organiseren. Wij doen dan alleen nog aan quality control.” En natuurlijk kunnen ze ook aan de ontwikkeling van Blueprint meewerken en zelfs klantprojecten doen waar ons gedachtegoed, een ‘global public good’ aan de orde komt.

“Onze community telt intussen meer dan 7.000 internationale ervaringsdeskundigen en jaarlijks komen er 500 à 1.000 bij. Het netwerk an sich wordt dus groter en groter, dus er zijn ook meer mensen die op elkaar kunnen bouwen. En zoals gezegd: iedereen is welkom!” Wij moeten het alleen echt willen, dan kan het ook!