De digitale revolutie, een duurzame revolutie?

3D-printers, open innovatie, co-working spaces, de maker-movement, het is maar een greep uit de ‘buzzwords’ die de laatste maanden onze kranten en tijdschriften overspoelen. Dat de digitale industriële revolutie (de industriële revolutie waarbij je eenvoudig bits in fysieke producten kan vertalen) er aan komt staat buiten kijf. Wanneer en in welke vorm dat zal zijn, blijft nog enigszins koffiedik kijken. Afgaande op de grote hoeveelheid aan initiatieven van zowel creatieve ondernemers als grote multinationals, lijkt de kans reëel dat digitale productietechnieken ons huidige marktsysteem op een erg disruptieve manier zullen omgooien.

Nieuwe werkmethodiek

Wie het boek ‘Makers’ van Chris Anderson leest, snapt dat de technologie van 3D-printers en andere digitaal aangestuurde productietechnieken niet meer is dan de vertaalslag van de digitale open-source cultuur naar de fysieke, tastbare wereld. Deze technologie vraagt voor een andere werkmethodiek, waar open innovatie, gedeelde kennis en werkplaatsen, decentralisatie van productie en personeel en dergelijke hun ingang vinden.

Digitale productietechnieken geven de mogelijkheid om lage volumes te produceren en ontwerpen snel aan te passen zodat productinnovatie een wezenlijk deel wordt van de productie. Ze geven ons de kans om een ‘moedermodel’ aan te passen aan context, gebruiker of toepassing.

iMade project

Deze productietechnieken en de daarbij horende - en minstens even belangrijke - veranderingen in werkmethodiek zouden de sleutel kunnen zijn om tot een duurzaam economisch productiemodel te komen. Met het iMade-project dat vanuit Plan C geïnitieerd wordt, onderzoeken we deze piste.

Kunnen digitale productietechnieken bijdragen tot hoogwaardig gesloten productiekringlopen? Hoe kan de automatisatiegraad van productie toch bijdragen tot een sterkere lokale economie? Wat kan de rol zijn van sociale economie binnen dit verhaal? Kortom, hoe kan de digitale revolutie bijdragen tot duurzame, lokale productie op maat?

Gedeelde en flexibele fabriek

Met iMade onderzoeken we hoe het business model er uit ziet voor een gedeelde, flexibele fabriek waar duurzaamheid en innovatie centraal staan. Gedeeld omdat veel Vlaamse KMO’s het geld én de productafzet niet hebben om zelf voltijds een fabriek draaiende te houden en flexibel omdat ze volledig zal bestaan uit digitale productieapparaten die niet afhankelijk zijn van seriegrootte.

Deze twee eerste aspecten zijn duidelijke randvoorwaarden voor de ‘fabriek van de toekomst’. Enerzijds moet er plaats zijn voor een duidelijke systeemverandering, een gedeelde infrastructuur zorgt voor een open communicatie, anderzijds is de technologie een belangrijke trigger voor zaken als productie van kleine volumes, snelle testproductie, co-creatie en dergelijke.

Duurzaam en innovatief ‘van binnen uit’

De twee andere aspecten, innovatie en duurzaamheid, moeten op een andere manier bekeken worden. Zowel innovatie als duurzaamheid zijn het gevolg van een bedrijfscultuur. Een bedrijf doet niet aan innovatie. Er bestaat niet zoiets als een afdeling innovatie. Een bedrijf is slechts innovatief als iedereen in het bedrijf zich creatief kan uiten. Het is een bedrijfscultuur, geen managements-trucje.

Hetzelfde gaat ook op voor zowel ecologische als sociale duurzaamheid. Een bedrijf dat ‘wel eens aan duurzaamheid wil doen’, zal waarschijnlijk nooit tot échte duurzame producten of diensten komen. Duurzaamheid moet in de kern van het bedrijf ingebakken zitten.

Naar een duurzaam productiemodel

Hoe doe je dit dan concreet? Met iMade onderzoeken we die vraag. Misschien kan een digitale productieruimte gekoppeld worden aan een beschutte werkplaats, waar ze de kennis hebben om kleine productieseries te assembleren? Misschien kan er vanuit de CAD-modellen (computer aided design) naast een assemblage-fiche ook automatisch een disassemblage-handleiding gecreëerd worden zodat producten die stuk zijn eenvoudig hersteld of volledig gerecycleerd kunnen worden? Misschien kan de fabriek aan de hand van ontwerprichtlijnen naast product-technische begeleiding ook helpen in de keuze van verdienmodel? Misschien kan deze maakcultuur ervoor zorgen dat producenten hun winst niet hoeven te halen uit de verkoop van grote hoeveelheden maar uit de diensten en services die ze aan een product kunnen koppelen?

Design for disassembly, biogebaseerde productiematerialen, product-dienst combinaties, rechtstreekse recyclage van grondstoffen in de fabriek, het is maar een greep uit de mogelijke pistes die bewandeld kunnen worden om de digitale productietechnieken in te zetten om tot een duurzaam economisch productiemodel te komen. We kunnen de digitale industriële revolutie afwachten en hopen dat ze een positieve impact zal hebben op mens en milieu, of we kunnen, de maker-movement indachtig, deze impact zelf bepalen.